Polskie pociągi pancerne

Pociąg pancerny "Danuta" (późniejszy nr 11) - stan z połowy lat 30.	[Rys. J. Magnuski]

Niniejsze strony poświęcone są na ogół pomijanemu, chociaż wyjątkowo ciekawemu i zasłużonemu rodzajowi polskiej broni, jakim były pociągi pancerne.

Tematyka polskich pociągów pancernych nie została jeszcze całkowicie zbadana. Kiedy w 1999 roku zaczynaliśmy opisywać pociągi pancerne, istniała jedynie niewielka ilość literatury na ten temat, głównie pochodzącej z lat 70. i 80. i na ogół trudno dostępnej. Informacje w niej zawarte były zwykle niepełne, ogólne i fragmentaryczne, a w wielu wypadkach, jak się okazywało – błędne. Szczególnie słabo opisane przed 1989 rokiem były pociągi wojny polsko-radzieckiej, kiedy Polska miała ich największą liczbę. Nasz serwis miał więc w dużym stopniu charakter pionierski, a przy tym służący do zgrupowania miłośników tej tematyki. Musieliśmy podejmować próby rekonstrukcji losów i charakterystyk pociągów, zbierając – z pomocą entuzjastów – publikowane informacje, w tym artykuły porozrzucane po czasopismach i zdjęcia z publikacji zachodnich (przy skąpej liczbie polskich), oraz interpretując nowo ujawniane fotografie. Jest to tylko strona hobbystyczna, tworzona bez dostępu do materiałów źródłowych, chociaż obecnie z pomocą polskich badaczy tej broni. Z tych przyczyn niektóre informacje na stronach mogą nie być dokładne i bywają czasami zmieniane, w miarę stanu wiedzy.

Dopiero w drugiej dekadzie XXI wieku sytuacja uległa stopniowej poprawie i tematyka ta stała się bardziej popularna, lecz w dalszym ciągu brak jest całościowej monografii polskich pociągów pancernych, zwłaszcza z punktu widzenia technicznego. Przełomem było dopiero ukazanie się w latach 2013-2014 dwóch broszurek Adama Jońcy z serii Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939, dokładnie opisujących zmiany składu i tabor pociągów z 1939 roku, a następnie albumowej monografii tego autora Polskie Pociągi Pancerne 1921-1939 z 2020 roku. Tematyka pociągów z lat 1919-1920 nadal wymaga zaś całościowego opracowania, mimo badań poszczególnych pociągów podejmowanych przez Krzysztofa Margasińskiego.

Z powodu braku czasu – a także dostępności na rynku nowych publikacji wspomnianych wyżej, aktualizacje są ostatnio rzadsze, ale co pewien czas postaramy się trzymać rękę na pulsie i uaktualniać strony oraz doprowadzać ich poziom do współczesnych standardów (zobaczcie co nowego w serwisie).

Wszystkie rysunki pozostają własnością ich autorów i są publikowane jedynie w celach edukacyjnych. To samo dotyczy zdjęć, których autorzy są z reguły nieznani – o ile prawa autorskie do nich nie wygasły z uwagi na upływ czasu. Będę wdzięczny za komentarze, dodatkowe informacje lub zdjęcia oraz za poprawki. Szczególnie cenne są nadsyłane fotografie sprzed II wojny światowej, które przekazujemy badaczom tej broni.