Zdjęcia pochodzą z różnych źródeł, głównie prywatnych kolekcji, wykonywane przez anonimowych niemieckich żołnierzy. Publikujemy je w celach edukacyjnych i naukowych. Jakość wielu zdjęć nie jest najlepsza, lecz razem tworzą wyjątkowy materiał dokumentacyjny, uporządkowany i opatrzony komentarzem przez nas. Niektóre zdjęcia podlegały niewielkiemu retuszowi dla czystości obrazu, nie zakłócajacemu ich treści merytorycznej. Część zdjęć da się powiększyć. Poszukujemy dalszych dobrych zdjęć lub już istniejących w lepszej jakości – posiadacze będą odnotowani.
 |
Unikalne zdjęcie spalonego składu pancernego pociągu nr 11 – jedno z nielicznych kolorowych zdjęć z kampanii 1939 roku. Wyraźnie widoczny spalony czołowy wagon pancerny i tender z wieżą dowodzenia. W marszu skład pancerny powinien jechać tendrem naprzód, co zapewniało dowódcy lepszą obserwację przedpola, chociaż oczywiście zależało to od możliwości. W sytuacji bojowej pociąg poruszał się w obu kierunkach, na ogół bez możliwości odwrócenia. Sądząc po cieniach, pociąg był fotografowany (i atakowany) od południa. Podczas ostatniej walki pociąg manewrował na prawym torze, wiodącym z Łowicza do Kutna, nie wiadomo w którym ostatecznie kierunku.
Pociąg pancerny nr 11 składał się, od prawej do lewej: z platformy bojowej, czołowego dwuwieżowego wagonu artyleryjskiego, lokomotywy pancernej Ti3-12 z wieżą dowodzenia, wagonu szturmowego (z anteną radiostacji rozpiętą na masztach), drugiego wagonu artyleryjskiego i drugiej platformy.
Poniżej: widok z tej samej strony od tyłu składu. Widoczny jeszcze płonący wagon. |
 |
| Poniżej: słabej jakości zdjęcie ukazujące widok z perspektywy z lewej strony składu, od północy (kliknij dla szerszej sceny) |
 |
 | Zdjęcia pociągu z prawej strony, od przodu.
Nadal płonący pierwszy wagon artyleryjski, a nadto lokomotywa lub wagon szturmowy od dołu. Warto zauważyć szprychowe koła, odróżniające wagony pociągu nr 11 od bliźniaczych wagonów pociągu nr 12, z pełnymi kołami. |
| |
 |
Wypalony wagon artyleryjski. Widoczna haubica 100 mm wz. 14/19 w bliższej wieży i armata 75 mm wz. 02/26 w dalszej. Na środku dachu wieżyczka z przeciwlotniczym karabinem maszynowym 7,92 mm wz. 08 (Maxim), drugi karabin maszynowy tego typu jest widoczny w bocznej strzelnicy z jarzmem bębnowym. Wagon tego typu posiadał łącznie osiem karabinów maszynowych w ścianach oraz jeden przeciwlotniczy. |
| |
 |
Zbliżenie wypalonego wagonu, ze złuszczoną farbą. Widoczne są na tym ujęciu tylne drzwiczki wieży artyleryjskiej. Na burcie zachował się jeszcze emblemat z orłem, chętnie zabierany przez Niemców. |
| |
 |
Zbliżenie lokomotywy Ti3-12 od tyłu. Górna część drzwi jest otwarta i zacieniona, przez co wydaje się niewidoczna. Symbol błyskawicy na osłonie zbieralnika pary był stosowany na lokomotywach 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych z Legionowa i miał ostrzegać przed siecią trakcyjną w Warszawskim Węźle Kolejowym. |
| |
 |
Zbliżenie na budkę maszynisty. Co ciekawe, w porównaniu ze zdjęciem powyżej nie ma śladów spalonej farby i jest tylko jedna przestrzelina w pancernej okiennicy – być może zdobyty już pociąg posłużył za cel do dalszych strzelań na zdjęciu powyżej? |
| |
 |
Bliższe ujęcie spalonego wagonu czołowego z żołnierzami niemieckimi. Dobrze widoczny drugi karabin maszynowy 7,92 mm wz. 08 (Maxim) w jarzmie bębnowym. Widoczna drezyna o napędzie rowerowym mogła być przewożona na platformie. |
| |
 |
Tender i wciąż dymiący wagon czołowy. |
| |
 |
Widok lokomotywy i wagonu artyleryjskiego z perspektywy. Lokomotywa ma tu już dalsze złuszczenia farby. |
| |
 |
Wcześniejsze zdjęcie lokomotywy Ti3-12 i płonącego wagonu. |
| |
 |
Pamiątkowa fotka w scenerii jak wyżej, z wagonem szturmowym... |
| |
 |
Dobrze widoczne detale wagonu szturmowego, jak antena na dachu, drzwi w ścianie szczytowej i odsuwane okno (nietpowe dla polskich wagonów pancernych), a także kształt osłon podwozia. |
| |
 |
Zdjęcie dalej w kierunku tyłu składu. |
| |
 |
Widok na wagon szturmowy i tylny wagon artyleryjski. Zwracają uwagę charakterystyczne lufy karabinów maszynowych Maxim wz. 08, z odrzutnikami i tłumikami płomienia. Warto zauważyć, że kolor ciemnobrązowy na zdjęciach tego pociągu szczególnie silnie kontrastuje, w odróżnieniu od zdjęć większości innych polskich pociągów (czyżby różnice w farbie?). Zdjęcie ujawnia też technikę natryskiwania farby: obwódka, a potem wypełnienie. |
| |
 |
Widok dalej na wagon szturmowy (z otwartymi okiennicami) i tylny wagon artyleryjski. |
| |
 |
Widok dalej na wagon szturmowy i tylny wagon artyleryjski. Dobrze widoczna armata 75 mm wz. 02/26 w wyższej wieży i haubica 100 mm wz. 14/19 w niższej. Kierunek obrotu wież wskazuje na stronę, od której atakowali Niemcy podczas ostatniej walki pociągu... Na platformie ręczna pompa. |
| |
 |
Widok od tyłu na tylny wagon artyleryjski. Platforma z tej strony pociągu jest zwyczajna, serii Pdks, dostarczona przez PKP podczas mobilizacji, zapewne w kolorze brunatnym. Czołowa platforma, której brak jest dobrych zdjęć, była zmodyfikowana przez dodanie specjalnych skrzyń na sprzęt. |
| |
 |
...pociąg cieszył się dużym zainteresowaniem „turystów” – był znacznie potężniejszą jednostką od improwizowanych pociągów pancernych znajdujących się wówczas na uzbrojeniu armii niemieckiej, a polskie wagony typu II, zbudowane w Zakładach Cegielskiego, były jedynymi z największych spotykanych w pociągach z całego okresu wojny... |
| |
 |
Jak widać, Niemcy też posiadali kawalerię... |
| |
 |
Karabin maszynowy został tu wymontowany z narożnego stanowiska. |
| |
