Niemiecki pociąg pancerny Panzerzug 21 – galeria

Strona ta stanowi suplement do historii polskich pociągów pancernych. Zgromadziliśmy tu dodatkowy materiał fotograficzny, ukazujący zdobyte wagony polskich pociągów w niemieckiej służbie, w składzie pociągu pancernego nr 21 (Panzerzug 21). Zobaczcie też strony o pociągach Panzerzug 22 i Panzerzug 10b (11).

Niemiecki pociąg pancerny numer 21 (Eisenbahn Panzerzug 21 - PZ 21) wszedł do służby 10 czerwca 1940 r. Pociąg w całości był utworzony ze zdobytego w Polsce taboru pancernego. Zdjęcie poniżej ukazuje Panzerzug 21 w (prawie) całej swojej okazałości, według stanu z okresu 1940 - październik 1942.

Oba niemieckie pociągi pancerne utworzone z polskiego taboru razem: Panzerzug 21 po lewej i Panzerzug 22 po prawej, w Krakowie, lato 1940. Oba pociągi miały podobne wagony artyleryjskie z PP nr 54 „Groźny”, małe wagony artyleryjskie i wagony dowodzenia, lecz można je rozróżnić po formie wież artyleryjskich wagonów z PP nr 54 oraz liczbie masztów antenowych na wagonach dowodzenia (PZ 21: 7 masztów w dwóch rzędach, PZ 22: 8 masztów w dwóch rzędach). Od lewej, widoczne są:

Kolejne ujęcie Panzerzug 21. Od prawej: wagon artyleryjski z byłego pociągu nr 54 „Groźny”; wagon szturmowy z byłego pociągu nr 11 „Danuta” z usuniętymi antenami; lokomotywa Ti3-13; wagon szturmowy z „Groźnego”; wagon artyleryjski z „Piłsudczyka”. Najprawdopodobniej były wagon szturmowy z „Groźnego” stał się wagonem dowodzenia (Kommandowagen), a były wagon szturmowy z „Danuty” stał się wagonem piechoty (Infanteriewagen), dlatego usunięto anteny z drugiego z nich.

Panzerzug 21 - lokomotywa pancerna 54 654 (była polska Ti3-13 serii Ti3 z pociągu nr 52 „Piłsudczyk”). Po lewej były wagon szturmowy z „Groźnego”, po prawej wagon szturmowy z „Danuty”. Zdjęcie jest zrobione około 1940-41, ponieważ polskie bębnowe jarzma dla km-ów 7.92mm wz.08 (Maxim) nie są jeszcze usunięte. Najwyraźniej Niemcy zmodyfikowali wieżyczkę dowódcy w lokomotywie, stosując włazy górne odsuwane do tyłu (jak w Ti3-4) zamiast otwieranych na boki.

Ciekawe ujęcie wagonu artyleryjskiego z „Piłsudczyka” w składzie Panzerzug 21 w niemieckim kamuflażu, zapewne z okresu jak powyżej. Końcowe kazamaty karabinów maszynowych i boczne bębnowe jarzma km-ów nie są jeszcze usunięte. W prawej wieży jest haubica 100 mm, w lewej armata 75 mm.

Panzerzug 21 służył głównie na froncie wschodnim (poza krótkimi „wakacjami” we Francji między kwietniem a lipcem 1941). Na zdjęciu widać PZ 21 w drodze ze Smoleńska do Kurska w lutym 1943, w zimowym kamuflażu. Wagon artyleryjski z byłego „Groźnego” jest po prawej. Pociąg od listopada 1942 ma niemiecką lokomotywę pancerną (tendrzak - serii Br.93?). Niemcy zastąpili polskie oryginalne jarzma dla km-ów prostymi strzelnicami – likwidacja bębnowych jarzm, z dużymi szczelinami pionowymi, miała zapewne związek z chęcią polepszenia izolacji cieplnej wagonów w warunkach zimowych. Na dachu wagonu szturmowego widoczny jest też komin pieca (oryginalne polskie wagony miały w większości ogrzewanie parowe z lokomotywy).

Panzerzug 21. Scena podobna do poprzedniej. Warto zauważyć poczwórne działko plot 2cm Flakvierling 38 zamontowane od listopada 1942 na małym wagonie artyleryjskim w miejsce usuniętej wieży z armatą. Drugie poczwórne działko Flakvierling-38 było posadowione na platformie na przeciwległym końcu pociągu. Wagon artyleryjski z byłego „Groźnego” jest kolejny, dalej - były wagon szturmowy z „Danuty” i niemiecka lokomotywa.

↑ PZ 21 w okolicy Wasylewicz, front wschodni, wrzesień 1943. Wagon szturmowy - dowodzenia z byłego „Groźnego” jest dobrze widoczny, z jego siedmioma masztami antenowymi w dwóch rzędach. Po lewej wagon artyleryjski z byłego „Piłsudczyka”, po prawej niemiecka lokomotywa.

Wagon dowodzenia z „Groźnego” w składzie Panzerzug 21, front wschodni. Niemcy zastąpili polskie oryginalne bębnowe jarzma dla km-ów prostymi strzelnicami oraz zmodyfikowali antenę, dodając w połowie wysokości masztów dodatkowe wysięgniki z izolatorami i rozpiętym drugim drutem (na narożnych masztach wysięgniki wystają na skos). →

7 października 1943 r. i 23 czerwca 1944 r. Panzerzug 21 był uszkodzony na minie. Zdjęcie ukazuje wypadek z 1944 r, na południowy wschód od Mińska. Widoczny jest wagon artyleryjski z byłego „Piłsudczyka”. Jak widać, Niemcy usunęli końcowe stanowisko karabinu maszynowego, montując w zamian przejście międzywagonowe. Widoczna jest wieża z armatą 75mm (lub 76,2mm).
 30 października 1944 r. pociąg został zdobyty przez Armię Radziecką w Możejkach (Mazeikiai) na Litwie. Jego dalszy los nie jest znany.

Nasze podziękowania dla przyjaciela z Holandii, który po raz pierwszy dostarczył nam materiał ilustracyjny do powstania strony.