![]() |
Strona główna » Polska broń pancerna » pociągi pancerne » PZ 22 (niem.) – Artyleria – Steel Panthers – ostatnie zmiany | ![]() |
|
© Michał Derela, 2001 | Aktualizacja: 18. 2. 2019 |
Strona ta stanowi suplement do historii polskich pociągów pancernych. Zgromadziliśmy tu dodatkowy materiał fotograficzny, ukazujący zdobyte wagony polskich pociągów w niemieckiej służbie, w składzie pociągu pancernego nr 22 (Panzerzug 22). Zobaczcie też strony o pociągach Panzerzug 21 i Panzerzug 10b (11).
![]() |
Panzerzug 22 w 1942 roku – na pierwszym planie wagon artyleryjski z pociągu nr 54 „Groźny”. Warto zauważyć polską wieżyczkę dla przeciwlotniczego km-u na dachu (bez karabinu maszynowego). Za nim Bahnschutzwagen i lokomotywa pancerna 54 651 (Ti3-4) z dodatkowym pancerzem, dalej wagon szturmowy z pociągu nr 52 „Piłsudczyk” i mały wagon artyleryjski. Po obu końcach pociągu platformy. |
Niemiecki pociąg pancerny numer 22 (Eisenbahn Panzerzug 22, PZ 22) wszedł do służby 10 lipca 1940 r., a gotowość osiągnął w sierpniu. Prawie cały pociąg utworzony był ze zdobytego w Polsce w 1939 roku taboru pancernego: dwóch wagonów artyleryjskich, lokomotywy i wagonu szturmowego. Początkowo niemieckiego pochodzenia był jedynie wagon piechoty – dawny wagon ochrony kolei (Bahnschutzwagen), adaptowany z towarowego, z prowizoryczną osłoną od wewnątrz.
Początkowo w skład pociągu wchodziły:
Pociąg pancerny był uzbrojony w trzy armaty 75 mm – polskie wz. 02/26, oznaczone w służbie niemieckiej 7,5 cm FK.02/26(p). Początkowo dalsze uzbrojenie stanowiły zapewne nadal używane w polskich wagonach poniemieckie ciężkie karabiny maszynowe 7,92 mm wz.08 Maxim, chłodzone wodą, mocowane w charakterystycznych jarzmach bębnowych, z szeroką szczeliną na chłodnicę. Najprawdopodobniej nie używano karabinów maszynowych w wieżyczkach przeciwlotniczych, natomiast pociąg miał sprzężone podwójnie km-y MG 34 na lawecie przeciwlotniczej w zasuwanej studni w dachu wagonu Bahnschutzwagen. Od 1941 roku Niemcy usunęli polskie jarzma bębnowe, zastępując je prostymi strzelnicami dla chłodzonych powietrzem karabinów maszynowych piechoty 7,92 mm MG 34, nie zamontowanych na stałe. Od wiosny 1942 (być może wcześniej) pociąg miał także dwie małe 2-osiowe częściowo opancerzone platformy z pojedynczymi działkami plot 20 mm (2 cm) FlaK 38.
Załogę PZ 22 etatowo w 1942 roku stanowiło 8 oficerów, 36 podoficerów i 130 szeregowców, uzbrojonych w 16 lekkich i 4 ciężkie karabiny maszynowe, 103 karabiny, 13 pistoletów maszynowych, 71 pistoletów, 3 karabiny przeciwpancerne(?), 2 moździerze 8 cm GrW 34 i miotacz ognia.
Początkowo Panzerzug 22 stacjonował w Polsce, od wiosny 1941 do jesieni 1944 roku we Francji, a następnie został wysłany w listopadzie 1944 na front wschodni, gdzie walczył na Słowacji i Śląsku i został zniszczony 11 lutego 1945.
Oba niemieckie pociągi pancerne utworzone z polskiego taboru razem: Panzerzug 21 po lewej i Panzerzug 22 po prawej, w Krakowie, lato 1940. Oba pociągi miały podobne wagony artyleryjskie z PP nr 54 „Groźny”, takie same małe wagony artyleryjskie i podobne wagony dowodzenia. Można je rozróżnić m.in. po formie wież artyleryjskich wagonów z PP nr 54 oraz masztach antenowych na wagonach dowodzenia (PZ 21: 7 masztów w dwóch rzędach, z zastrzałami od wewnątrz – widoczne na zdjęciu, PZ 22: 8 masztów w dwóch rzędach, z zastrzałami od zewnątrz, widoczne na zdjęciach poniżej). Od lewej, widoczne są:
Przez większość swojego „życia”, od wiosny 1941 do października 1944 roku Panzerzug 22 był używany w „spokojnej” okupacyjnej służbie we Francji do dozorowania linii kolejowych. Stacjonował on w Tours, od 6 września 1941 w Niort. Na zdjęciu powyżej PZ 22 na ćwiczeniach w zachodniej Francji, sierpień 1941. Interesujący widok wagonu artyleryjskiego z byłego „Groźnego”, za nim Bahnschutzwagen i lokomotywa pancerna 54 651 (Ti3-4) z dodatkowym pancerzem. Wagon został już pozbawiony polskich jarzm bębnowych dla km-ów i posiada właz w barbecie, lecz jeszcze nie ma bocznych osłon sprzęgów. Górne boczne krawędzie wież artyleryjskich zostały ścięte w niemieckiej służbie, w celu lepszego wpisywania się w skrajnię na zachodzie Europy. Po prawej – platforma.
Wagon artyleryjski z byłego „Groźnego” w Panzerzug 22, zapewne w 1942 roku, jak na zdjęciu tytułowym. Był to oryginalnie wagon radziecki, skonstruowany prawdopodobnie w Fabryce Iżorskiej i zdobyty następnie przez Polaków. Wagon ten wyposażony był w dwie takie same wieże typu zakładów Krasnoje Sormowo z Niżnego Nowogrodu z armatami 75 mm (w odróżnieniu od drugiego wagonu zbliżonego typu, używanego w pociągu Panzerzug 21). Dobrze widoczny jest mały właz pod wieżą w osi podłużnej – najwyraźniej będący niemiecką modyfikacją, w celu umożliwienia przechodzenia między wagonami. Ekrany pancerne sprzęgów są dodane przez Niemców, jak również reflektor na wieży. Wydaje się, że wagon ma numer: 2.
Mały wagon artyleryjski ze składu pociągu Panzerzug 22, uzbrojony w armatę 7,5cm FK.02/26(p) (polską 75mm wz.02/26) w wieży. Wagon ten był zbudowany w Polsce na bazie węglarki i pierwotnie w 1920 roku był używany w pociągu „Bartosz Głowacki”. W latach 30. został zmodernizowany przez "obcięcie" narożników w celu instalacji czterech karabinów maszynowych oraz zmianę drzwi bocznych. Przed wojną pozostawał w rezerwie, we wrześniu 1939 wraz z drugim takim wagonem został użyty w pociągu szkolnym 2. Dywizjonu Pociągów Pancernych, zniszczonym koło Jarosławia. W niemieckiej służbie oryginalne polskie bębnowe jarzma dla ckm-ów 7,92 mm wz.08 (Maxim) zostały zastąpione prostymi strzelnicami dla km-ów, jak na zdjęciu. Prawdopodobnie też Niemcy dodali okienko w drzwiach szczytowych. Warto zauważyć numer: C 5 na drzwiach bocznych. Drugi taki wagon wszedł również w skład Panzerzug 21.
Mały wagon artyleryjski oraz były wagon szturmowy z pociągu nr 52 („Piłsudczyk”). Z drugiej strony widoczny fragment czteroosiowej platformy, z opancerzonymi łożyskami kół (zwraca uwagę pokrętło hamulca).
Kommandowagen (wagon dowodzenia) z pociągu Panzerzug 22 – były wagon szturmowy z pociągu nr 52 („Piłsudczyk”). Załoga przygotowuje się do rozłożenia teleskopowego masztu anteny dalekiego zasięgu (dodanej przez Niemców – możliwej do używania tylko na postoju, stabilizowanej odciągami). Niemcy zastąpili również polskie bębnowe jarzma dla ckm-ów prostymi strzelnicami dla km-ów.
Lokomotywa Ti3-4 została zmodyfikowana przez Niemców w 1941 roku przez dodanie dodatkowego opancerzenia, zmieniającego całkowicie sylwetkę (w zakładach Schneider-Creusot we Francji). Z przodu po bokach dodano płyty osłaniające przejście między wagonem a lokomotywą. Więcej zdjęć lokomotywy w galerii.
Czołowa platforma 2-osiowa, z działkiem 2 cm Flak 38. Za nią etatowa platforma 4-osiowa, z przyczepą transportową działka na niej. Przypuszczalnie 1942 rok.
Częściowo zasłonięte, ale ciekawe zdjęcie Panzerzug 22 na małej stacji kolejowej, prawdopodobnie we Francji, podczas nawadniania parowozu Ti3-4.
Jak wyżej – dobrze widoczne charakterystyczne włazy boczne wagonu artyleryjskiego. Zdjęcie około 1941 roku – wagon wydaje się jeszcze nie mieć bocznych ekranów sprzęgów.
Panzerzug 22 w 1944 roku. Od 1943 roku pociąg przeszedł kilka modyfikacji, przede wszystkim wiosną 1944 roku lokomotywa pancerna została zmieniona na mocniejszą lokomotywę francuskiej serii 140 C z niemieckim opancerzeniem, widoczną na zdjęciu (układ osi 1'D, produkowane w latach 1913-20). Wagony z działkami przeciwlotniczymi (Flakwagen) wyposażono w poczwórnie sprzężone działka plot 2 cm Flakvierling 38 (słabo widoczne), a przed nimi dodano dodatkowe dwuosiowe platformy. Wagon szturmowy z byłego „Piłsudczyka” otrzymał zmodyfikowany sprzęt radiowy i antenę bez pośrednich masztów. Widoczny jest także wagon artyleryjski z byłego „Groźnego” – warto zauważyć, że górne krawędzie wież zostały ścięte w większym stopniu, niż pierwotnie. Nie jest pewne, jakie pozostałe wagony posiadał pociąg, wobec niedostatecznego materiału fotograficznego.
Po kapitulacji Włoch Panzerzug 22 patrolował od września 1943 do marca 1944 na południowym wschodzie Francji i północy Włoch – zdjęcie na stacji Mentona (w okupowanej poprzednio przez Włochy części Francji). Widoczny jest wagon artyleryjski z byłego "Groźnego". Na platformie złożone są rowery. →
W listopadzie 1944 roku Panzerzug 22 został przesunięty na front wschodni, do Grupy Armii A, patrolując na Słowacji. Niestety, ten okres służby pociągu nie jest jak do tej pory dobrze udokumentowany zdjęciami. Wydaje się, że w dalszym ciągu zachował wagon artyleryjski z byłego "Groźnego" z dwoma armatami 75 mm, wagon szturmowy z byłego "Piłsudczyka" i zapewne wagony przeciwlotnicze. Otrzymał on również dwa wagony przeciwpancerne (Panzerjägerwagen), z armatą ppanc 7.5 cm (75 mm) KwK 40 w wieży czołgu PzKpfw-IV. Być może miał też mały wagon artyleryjski. Poza tymi, otrzymał dwie platformy (Panzerträgerwagen) z czołgami lekkimi PzKpfw-38(t), służącymi do rozpoznania terenu wokół toru (uzbrojonymi w działko 37 mm). Przez większy okres swojej służby, pociąg miał także samochody pancerne Panhard 204(f) przystosowane do jazdy po szynach, używane jako pancerne drezyny rozpoznawcze. Do pociągu przydzielono także czasowo do stycznia 1945 pancerny wagon motorowy PT 22 (radzieckiego typu MBW D-2). Dowódcą pociągu w tym okresie, od października 1944 do końca był Hptm. Philipp von Villiez.
Na początku 1945 Panzerug 22 znajdował się na Słowacji, po czym podczas radzieckiej ofensywy styczniowej został w lutym 1945 wycofany na Śląsk, do Grupy Armii "Środek". Walczył na przyczółku nad Odrą koło Ścinawy (ówczesne Steinau), lecz został zniszczony przez radzieckie czołgi 11 lutego 1945 w Szprotawie (Sprottau)[4].
![]() |
Słabej jakości, lecz ostatnie znane zdjęcie Panzerzug 22 w listopadzie 1944 na Słowacji. Po prawej platforma Panzerträgerwagen dla czołgu lekkiego PzKpfw-38(t) i być może Panzerjägerwagen. W centrum wydaje się, że można wyróżnić wagon dowodzenia z „Piłsudczyka”, a dalej dwuwieżowy wagon z „Groźnego” (można go rozpoznać po kształcie wycięcia dolnego pancerza). |
Napiszcie, jeśli macie komentarze, dodatkowe wiadomości, fotografie lub sprostowania.
Nasze podziękowania dla przyjaciela z Holandii, który po raz pierwszy dostarczył nam materiał ilustracyjny do powstania strony.
Źródła publikowane:
1. Wolfgang Sawodny: Die Panzerzüge des Deutschen Reiches; EK Verlag, Freiburg, 1996
2. H. & W. Trojca: Panzerzüge 1 - Pociągi pancerne cz.1; Militaria, Warszawa 1995
3. Wolfgang Sawodny: German armored trains in World War II vol.II 1939-1945; Schiffer, 1990
4. Wolfgang Sawodny: German Armored Trains on the Russian Front 1941-1944; Schiffer, 2003
Aktualizacje:
Strona główna – Polska broń pancerna – Pociągi pancerne – Artyleria – Steel Panthers
Wszystkie zdjęcia i rysunki pozostają własnością właścicieli praw autorskich (o ile prawa nie wygasły) i publikowane są jedynie w celach edukacyjnych. Zdjęcia wykonane są w większości przez nieustalonych niemieckich żołnierzy.
Prawa do tekstu zastrzeżone - copyright © Michał Derela, 2001-2024