Strona główna - Polska broń pancerna / pociągi pancerne / nr 12 / galeria   - Artyleria - Steel Panthers - ostatnie zmiany
	© Michał Derela, 2019	Aktualizacja: 21. 2. 2019 - poprawa lokalizacji

Polski pociąg pancerny nr 12 („Poznańczyk”) - galeria

Strona zawiera wybór zdjęć polskiego pociągu pancernego nr 12 (dawny "Poznańczyk"), opuszczonego i zniszczonego przez załogę 9 września 1939 w Płochocinie (między Błoniem a Ożarowem Mazowieckim), na skutek odcięcia drogi ewakuacji do Warszawy przez niemieckie oddziały w Ołtarzewie. Wysadzony w powietrze pociąg został uwieczniony na fotografiach przez licznych żołnierzy niemieckich, stając się przez to jednym z najczęściej fotografowanych pociągów pancernych w historii. Na podstawie ilości ujawnianych w ostatnich latach w Internecie fotografii z albumów żołnierzy można zaryzykować tezę, że ustępował pod tym względem tylko innemu polskiemu pociągowi pancernemu nr 13, zbombardowanemu następnego dnia na stacji w Łochowie.

Zdjęcia pochodzą z różnych źródeł, głównie prywatnych kolekcji, wykonywane przez anonimowych niemieckich żołnierzy. Publikujemy je w celach edukacyjnych i naukowych. Jakość wielu zdjęć nie jest najlepsza, lecz razem tworzą wyjątkowy materiał dokumentacyjny, uporządkowany i opatrzony komentarzem przez nas. Niektóre zdjęcia podlegały niewielkiemu retuszowi dla czystości obrazu, nie zakłócajacemu ich treści merytorycznej. Część zdjęć da się powiększyć. Warto dodać, że w starych publikacjach znane było tylko kilka zdjęć tego pociągu, które w dodatku niekiedy były mylnie podpisywane jako pociąg nr 11 ("Danuta"). Poszukujemy dalszych dobrych zdjęć lub już istniejących w lepszej jakości – posiadacze będą odnotowani. Podczas aktualizacji 20. 02. 2019 udało się zlokalizować miejsce rozbicia pociągu i ustalić kierunek jego ruchu, co pociągnęło odmienne określenie stron.

Widok z perspektywy z prawej strony składu pancernego pociągu nr 12. W marszu skład pancerny często jechał tendrem naprzód, co zapewniało dowódcy lepszą obserwację przedpola, lecz w tym przypadku pociąg jechał w prawo, w kierunku Warszawy, wagonem szturmowym naprzód. Pociąg pancerny na bliższym torze składał się, od prawej do lewej: z platformy bojowej, dwuwieżowego wagonu artyleryjskiego, wagonu szturmowego (z anteną radiostacji rozpiętą na masztach), lokomotywy pancernej Ti3-16 z wieżą dowodzenia, drugiego wagonu artyleryjskiego i drugiej platformy, za którą jest zespół drezyn pancernych, słabo widoczny po lewej stronie pod semaforem. Na drugim torze w tle znajdują się parowozy nieopancerzone i wagony towarowe, w tym dwie węglarki po prawej stronie. Na powiększeniu – szersze ujęcie. Po prawej stronie poniżej najwcześniejsze zdjęcie, z niezniszczonymi przednimi wagonami, omówione szerzej w dalszej części. ↴

Widok z dalszej perspektywy – po lewej prawdopodobnie skład gospodarczy pociągu (pomimo dwóch lokomotyw).

Zdjęcia pociągu z prawej strony, od przodu. Na pierwszym planie widoczna platforma, zabezpieczająca pociąg przed minami i służąca do przewożenia sprzętu saperskiego oraz materiałów do naprawy toru (widoczne podkłady i szyny). Pociąg nr 12 posiadał platformy przystosowane dla pociągów pancernych, posiadające jedną ścianę szczytową, krótkie kłonice, skrzynie na sprzęt oraz widoczne tu dodatkowe schowki (w ich braku używano też zwykłych platform). Na dachu wagonu widoczny odgięty wybuchem pas pancerza. Boczny luk wieży haubicy 100 mm wz.14/19 jest otwarty.

	Zbliżenie. Dobrze widoczne karabiny maszynowe 7,92 mm wz. 08 (Maxim) w narożnym stanowisku i bocznej strzelnicy. Wagon tego typu posiadał łącznie osiem karabinów maszynowych w ścianach oraz jeden przeciwlotniczy. Widoczne również dwie przestrzeliny w pancerzu nad kołami skrajnego wózka, oraz wyżej ślady po ogniu.
	Widoczne skutki wybuchu we wnętrzu wagonu – wybrzuszony pancerz pośrodku, w rejonie włazu bocznego, oraz odgięty siłą wybuchu pas pancerza zerwany z przeciwległej burty. Dobrze widoczna antena radiostacji rozpięta na masztach wagonu szturmowego.
	Zbliżenie na pierwszy wagon. Widoczne oba bębnowe jarzma karabinów maszynowych w ścianie bocznej, zwrócone w kierunku kamery. W zewnętrznej warstwie pancerza widać liczne przestrzeliny. Armata 75 mm wz.02/26 w wyższej wieży ma lufę zablokowaną w skrajnym tylnym położeniu, prawdopodobnie od uszkodzenia od wybuchu. Widoczny właz w tylnej ścianie wieży haubicy. Pośrodku dachu wieżyczka przeciwlotniczego karabinu maszynowego.

	← Scena jak wyżej. Żołnierze niemieccy z oderwaną tabliczką "PKP" z orłem. →

	Widok z boku rozbitego pierwszego wagonu artyleryjskiego. Wagony tego typu pierwotnie posiadały ciągłe fartuchy pancerne w dolnej części, w latach 30. zredukowane do powycinanych fartuchów osłaniających wózki podwozia i instalację hamulca zespolonego.
	Widok dalej w kierunku tyłu pociągu. Wagon szturmowy miał również dwa jarzma bębnowe dla karabinów maszynowych w każdej ze ścian bocznych, z których widoczne jest jedno, zwrócone szczeliną w stronę obiektywu.
	Scena jak wyżej. Wagon szturmowy z otwartymi drzwiami z boku i w ścianie czołowej, między wagonami.
	Widok jak wyżej. Wydaje się, że drugi tor jest już pusty. Na ścianie czołowej wagonu szturmowego jest rozkładana płyta, zagięta u góry, osłaniająca przejście między wagonami. Z boku wagonu w górnej części rozmieszczone "w szachownicę" oryginalne tarcze okopowe z okresu I wojny światowej ze strzelnicami dla broni ręcznej, wyraźnie widoczne na skutek wypalenia farby.
	Widok w kierunku przodu pociągu – widoczna zaokrąglona ściana tylna wagonu artyleryjskiego, z cylindrycznymi jarzmami karabinów maszynowych. Na ujęciu tym widać skrzynie pod podłogą zmodyfikowanej tylnej platformy. Uwagę zwracają szczegóły anteny na dachu wagonu szturmowego – szósty skrajny maszt po stronie bliższej został zapewne złamany i wisi na drucie antenowym.
	Scena jak wyżej, ale nieco późniejsza (platforma i wagony na drugim torze zostały usunięte, najwyraźniej usunięto też antenę z wagonu szturmowego). Na ścianie czołowej wagonu szturmowego widoczna rozłożona płyta chroniąca przejście międzywagonowe (aczkolwiek bezużyteczna między wagonem a lokomotywą). Maszty antenowe wydają się już zdekompletowane – wagon miał oryginalnie 6 par masztów, z czego 4 były podparte zastrzałami.
	Zbliżenie w kierunku przodu pociągu.
	Widok na lokomotywę od tyłu. Za wieżyczką dowódcy pociągu z otwartym włazem na górze widać dwa maszty dla rozciągnięcia ateny radiostacji krótkofalowej do łączności z drezynami. Małe drzwiczki w pancerzu kotła służyły do inspekcji sprężarki.
	Niezwykle ciekawe wczesne zdjęcie, na którym mimo słabej jakości widać, że pierwszy wagon artyleryjski nie jest wysadzony w powietrze, a wagon szturmowy nie jest spalony. Oznaczałoby to, że wagony te najwyraźniej zostały zniszczone już przez Niemców, w niewiadomym celu, względnie przypadkiem. Tylny wagon jest natomiast wysadzony w powietrze. Istnieje jedynie kilka zdjęć przedstawiających pociąg w takiej wczesnej fazie, które zostały o ile wiadomo po raz pierwszy zinterpretowane w 2019 roku na naszej stronie.

	Dalej w kierunku tyłu pociągu. Pociąg zwiedza najwyraźniej zorganizowana "wycieczka"... (można zauważyć, że rzadko widywane są zdjęcia wojska niemieckiego z karabinami ustawianymi w kozły).
	Na lokomotywie widoczne tabliczki z oznaczeniami serii Ti3-16 i najwyraźniej miejsce po oderwanej tabliczce z orłem nad nimi. Dobrze widoczne dwuczęściowe drzwi do budki lokomotywy, z której przechodziło się po drabince do przedziału dowodzenia nad tendrem. Okno drużyny parowozowej jest zasunięte.
	Jak wyżej – na pierwszym planie wewnętrzna strona drzwi do budki lokomotywy, z łańcuchem do zamykania ze sprężyną w tulei.
	Fragment tendra z widocznymi przestrzelinami i tabliczką z orłem. Widoczne łańcuszki do podtrzymywania otwartych klap inspekcyjnych do maźnic zestawów kołowych tendra.

	Ujęcie z boku tylnej części drugiego wagonu artyleryjskiego, z wieżą armaty 75 mm. Po prawej widoczny wewnątrz wieniec zębaty obrotu wieży.

	Widok z boku na drugi wagon artyleryjski.
	Drugi wagon artyleryjski. Wybuch zniszczył całkowicie środkową część – widoczna dwuwarstwowa struktura pancerza wagonów polskiej budowy. Pomiędzy rozszczepionymi warstwami pancerza jest cylindryczne jarzmo karabinu maszynowego. Dobrze widoczne ślady ognia na pancerzu.
	Jak wyżej.
	Podobna scena.

	Scena jak wyżej. Widoczny leżący fragment pancerza dachu z wieżyczką przeciwlotniczego karabinu maszynowego.

	Podobna scena od końca pociągu, w szerszej perspektywie. Na platformie przewożony jest prawdopodobnie "pozaetatowy" ckm 7,92 mm wz.30.
	Podobna scena. W narożnej strzelnicy jest karabin maszynowy wz.08, na innych zdjęciach usunięty.
	Zbliżenie.
	Widok od końca. W bliższej wieży haubica 100 mm. Widoczna specjalna skrzynia na sprzęt pod podwoziem zmodyfikowanej dla potrzeb wojska platformy serii Pdks.

	← Dobrze widoczne przejście międzywagonowe w niższej ścianie czołowej wagonu i podkłady złożone na platformie. Widoczne wszystkie trzy dodatkowe skrzynie pod ramą platformy →

	← Niewielu żołnierzy starało się o ciekawsze ujęcie do albumu... W tle widoczna tylna ściana przedziału dowodzenia na tendrze lokomotywy z otworem obserwacyjnym. Cenne ujęcie pokazujące wnętrze wagonu w kierunku wyższej wieży armaty 75 mm, z widocznym skróconym łożem armaty. Zwraca uwagę stelaż na amunicję pod jedną ścianą, wewnętrzne szalowanie z desek i karabin maszynowy wz.08 Maxim w jarzmie, wraz z uchwytami transportowymi powyżej oraz łańcuszkiem do podtrzymywania broni →

	Widok od końca. Na platformie ustawiona jest "nieetatowa" pompa ręczna.
	Widok na końcową platformę, częściowo rozładowaną. W tle po lewej nastawnia w Płochocinie; drzewa otaczają drogę przecinającą tor.

Widoki lewej strony pociągu, zwykle zasłoniętej przez skład stojący obok. Na wczesnym zdjęciu obok widać jeszcze po lewej stronie niezniszczony pierwszy wagon artyleryjski i wagon szturmowy, o czym wspomniano wyżej. Warto zauważyć, że wagon szturmowy ma także wciąż kompletne maszty antenowe z podporami na obu końcach, a lufa armaty w wyższej wieży jest w normalnym położeniu. Skoro jest to wczesne zdjęcie, zagadkowe jest, że bliższy tor nie jest blokowany przez żaden skład. Fotografia ta została o ile wiadomo po raz pierwszy zinterpretowana na naszej stronie.

	Na zdjęciach widać pierwszy wagon artyleryjski już zniszczony od lewej strony. Dopiero na nich też widać ślady pożaru.

	Jak wyżej. Pas zewnętrznej warstwy pancerza na środku został zerwany i odwinięty na drugą stronę, a pozostała wybrzuszona warstwa wewnętrzna.
	Zbliżenie na pierwszy wagon od lewej strony. Na pierwszym planie podstawa pod usuniętą tabliczkę z orłem.
	Widok znad niższej wieży pierwszego wagonu w kierunku tyłu, z dobrze widoczną wieżyczką przeciwlotniczego karabinu maszynowego.
	Lokomotywa Ti3-16 od lewej strony.
	Widok drugiego wagonu artyleryjskiego od lewej strony od tyłu. W tle widoczne drezyny R (czołgi FT na prowadnicy).
	Widok drugiego wagonu artyleryjskiego od lewej strony od czoła (końca pociągu). Oprócz skrzyni pod podłogą platformy widoczne schowki na drobne materiały w ostoi.

	Widok drugiego wagonu artyleryjskiego jak wyżej.

	Niezdatne do remontu wagony zostały następnie zrzucone przez Niemców w celu szybkiego udrożnienia toru. Częściowo zasłonięte, lecz ciekawe zdjęcie z drugim wagonem jeszcze na torze.
	Pozostała już tylko lokomotywa...
	Oba wagony artyleryjskie i wagon szturmowy zrzucone. Zdjęcie być może przedstawia moment odholowania parowozu pancernego. Za lokomotywą widoczne drezyny.

	Zbliżenie zrzuconego pierwszego wagonu.
	Widok jak wyżej. Dobrze widoczny profil dachu nad wieżyczkami karabinów maszynowych.
	Zbliżenie na wieżę z haubicą 100 mm.
	Wywrócony pierwszy wagon artyleryjski od tylnej ściany, z zachowanymi drzwiami.
	...i od przedniej ściany, z niższym przejściem międzywagonowym. Wagon utracił tarcze zderzaków.
	Widok tylnego wagonu, leżącego na boku. Zdjęcie dobrze pokazuje miejsce, w kierunku jazdy pociągu, przed przejazdem kolejowym i stacją w Płochocinie, z nieistniejącą obecnie nastawnią po lewej. Dokładną lokalizację ustalono dzięki informacjom ze strony Mazowsze na dawnej fotografii. Obecnie po prawej stronie jest boisko sportowe (lokalizacja)
	Podwozie tylnego wagonu.

	Spalony wagon szturmowy i jego wnętrze, z karabinami maszynowymi w jarzmach. Wagon ten miał drewniane ostojnice (i być może poprzecznice?), lecz zdumiewający jest ich brak – być może uległy wypaleniu, wraz z podłogą? (która powinna być pancerna...)

Epilog – lokomotywa Ti3-16 z platformami odholowana na stację w pobliskim Ożarowie Mazowieckim to jedyne, co pozostało z pociągu nr 12. Według niektórych publikacji, wykorzystywana była później przez Wehrmacht jako zwykły parowóz, lecz szczegóły nie są znane.

Galeria zespołu drezyn pociągu nr 12 na osobnej stronie

Z powrotem do strony pociągu nr 12 ("Poznańczyk")

(prawdopodobnie zostanie zmodernizowana w 2019)