 |
Strona główna » Polska broń pancerna » samochody pancerne » wz. 28 – Artyleria – Steel Panthers – ostatnie zmiany | 
| |
| © Michał Derela, 2000 | Aktualizacja: 20. 8. 2024 | ||
|
Strona główna » Polska broń pancerna » samochody pancerne » wz. 28 – Artyleria – Steel Panthers – ostatnie zmiany |
| |
| © Michał Derela, 2000 | Aktualizacja: 20. 8. 2024 | ||
|
 |
||||||||
| Samochód wz. 28 uzbrojony w działko. Uwagę zwraca wczesny wzór oznaczeń i późniejsze opony pneumatyczne. |
Polski samochód pancerny wzór 28 na podwoziu Citroën-Kegresse był jednym z nielicznych modeli półgąsienicowych samochodów pancernych na świecie. Na początku lat 30. stanowił podstawowy model samochodu pancernego Wojska Polskiego. Chociaż służba tych pojazdów w oryginalnej postaci była krótka, konstrukcja ta miała duże znaczenie dla polskiej broni pancernej, gdyż po przebudowie do standardu wzór 34, mimo swoich słabości, samochody te pozostały najliczniejszymi polskimi samochodami pancernymi użytymi w 1939 roku. Jedynie trzy samochody wz. 28 dotrwały wybuchu wojny w oryginalnej formie i również wzięły udział w kampanii wrześniowej.
Informujemy, że część tekstu z naszej strony została użyta w książce: Jacka Habra: ''Samochody pancerne wz. 28, wz. 29, wz. 34'' z serii Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939 nr 16 (Warszawa 2013), o czym informacja nie znalazła się w książce.
 |
|---|
| Francuski samochód pancerny Citroën-Kegresse AMC M23: powyżej - prototyp [3], poniżej - pojazd seryjny [4] |
 |
Samochód pancerny wzór 28 (wz. 28) został zaprojektowany w Polsce na bazie francuskiego półgąsienicowego podwozia Citroën-Kegresse B2 10CV, wyposażonego w mechanizm gąsienicowy Kegresse P4T. Konstruktor podwozia, Francuz Adolphe Kegresse był jednym z pionierów napędu półgąsienicowego na świecie. Przed rewolucją w Rosji był on szefem carskich garaży i od 1909 rozwijał kolejne projekty napędu półgąsienicowego dla samochodów (m.in. samochodów pancernych Austin-Kegresse). Po 1917 roku wyjechał do Francji i odtąd doskonalił tam swój napęd. Pierwszym francuskim projektem Kegresse'a był mechanizm półgąsienicowy z gumowymi gąsienicami dla samochodu osobowego Citroën B2 /10CV z 1921 roku, który to pojazd został następnie rozsławiony rajdem przez Saharę w 1922/23 roku.
Oczywiście, od początku pojazdami Kegresse interesowało się przede wszystkim wojsko. Najpopularniejszymi jego konstrukcjami używanymi w armii francuskiej były nieopancerzone ciągniki artyleryjskie (m.in. Citroën-Kegresse P14) i "samochody kawaleryjskie" (dla kawalerii zmotoryzowanej, m.in. Citroën-Kegresse P19), ale już w 1922 roku w napęd Kegresse wyposażono eksperymentalnie jeden samochód pancerny Peugeot. W następnych latach powstało kilka projektów nowych półgąsienicowych samochodów pancernych. W 1923 roku zbudowano we Francji prototyp samochodu pancernego Citroën-Kegresse AMC M23, na bazie podwozia Citroën B2 /10CV z mechanizmem gąsienicowym Kegresse P4 i nadwoziem pancernym firmy Schneider. W dwa lata później zbudowano krótką serię 16 samochodów dla francuskiej kawalerii, różniących się od prototypu kształtem nadwozia. Uzbrojone były w działko 37mm SA-18 Puteaux lub karabin maszynowy, część służyła w Syrii i Libanie jeszcze do 1941 r.
W 1928 roku zbudowano 4 nieco większe eksperymentalne samochody AMC M28 z nowym mechanizmem gąsienicowym P16 i oboma broniami umieszczonymi po przeciwnych stronach wieży. W końcu, w latach 1929-30 zbudowano w zakładach Schneidera 96 ulepszonych samochodów pancernych AMC M29, uzbrojonych w działko 37mm SA-18 i km sprzężone w wieży (miały one silnik Panhard 15CV, dlatego znane są też jako AMC Panhard-Schneider-Kegresse P16). Pojazdy te służyły w niektórych jednostkach rozpoznawczych piechoty zmotoryzowanej (GRDIm) podczas kampanii francuskiej 1940 roku, lecz nie były cenione przez żołnierzy. Być może w latach 1933-35 powstało dalsze 12 samochodów ulepszonego modelu z silnikiem Hotchkiss 20CV, lecz nie jest to pewne. Ponadto, 6 samochodów pancernych Citroën-Kegresse nieznanego modelu zakupionych we Francji używane było w armii chińskiego gubernatora (ang. warlorda) Wu P'ei-fu.
 |
|---|
| Samochód pancerny wz.28 z pierwotnym - podstawowym typem nadwozia. [5] |
 |
| Pierwszy samochód pancerny wz.28 z nowym nadwoziem, nr 5294 [1,3] |
Polska armia z uwagą obserwowała francuskie doświadczenia. Półgąsienicowe samochody wydawały się świetnym rozwiązaniem na kiepskie drogi lub ich brak, zwłaszcza na wschodzie kraju. W celu przetestowania nowych konstrukcji wysłano do Francji komisję. Ponieważ jednak ówczesny francuski półgąsienicowy samochód pancerny AMC M23 wzbudził zastrzeżenia strony polskiej, zdecydowano nabyć same półgąsienicowe podwozia i opancerzyć je w kraju. Począwszy od 1924 r. zakupiono 135 podwozi typu Citroën-Kegresse B2 10CV. Zdecydowano użyć 90 podwozi do budowy samochodów pancernych, reszta miała być skarosowana jako ciężarówki lub samochody specjalne.
Nadwozie pancerne dla nowych samochodów pancernych zostało zaprojektowane i wykonane w Polsce, najwyraźniej wzorowane ogólnie na seryjnych samochodach AMC M23, lecz o prostszej bryle. Uzbrojenie stanowiło podobnie jak w samochodach francuskich krótkolufowe działko 37 mm Puteaux lub karabin maszynowy w wieży obrotowej. Głównym konstruktorem był inż. Robert Gabeau z Biura Konstrukcyjnego Wojskowego Instytutu Badań Inżynierii, przy współpracy inż. Józefa Chacińskiego z Centralnych Warsztatów Samochodowych. Dwa pierwsze prototypy zostały zbudowane w 1925 roku (jak się wydaje na podstawie zdjęć, drugi z nich miał alternatywny, odrzucony wariant nadwozia pancernego i cylindrycznej wieży - zob. poniżej). Prototypowe samochody uczestniczyły w licznych ćwiczeniach prowadzonych w Centralnej Szkole Kawalerii, na skutek czego jeden z prototypów został zaakceptowany i skierowany do produkcji.
Pierwsza seria 20 samochodów została ukończona w 1927 i w lecie tego roku w oddziałach kawalerii uczestniczyły one w ćwiczeniach porównawczych z kołowymi samochodami pancernymi. W 1928 roku nowy samochód pancerny został oficjalnie przyjęty na uzbrojenie jako wzór 28, po czym zamówiono kolejne pojazdy. Popularnie nazywano je Citroën-Kegresse (w skrócie CK). Wszystkie samochody były montowane w Centralnych Warsztatach Samochodowych (CWS) w Warszawie, płyty pancerne pochodziły z Huty Bismarcka w Hajdukach Wielkich (ob.Chorzów)[1] (według części publikacji, z Huty Baildon w Katowicach[2]). Pod koniec 1929 roku opracowano nową, ulepszoną formę nadwozia pancernego, z pochyłą tylną ścianą i ostatnią serię 15 samochodów zbudowano w lipcu-sierpniu 1930 w takiej wersji. Do końca 1930 roku zbudowano wszystkie zamówione 90 samochodów wz. 28, z czego 1/3 było uzbrojonych w działka.
 |
Samochody Kadrowego Ćwiczebnego Plutonu
Samochodów Pancernych z Centralnej Szkoły Kawalerii, około 1925.
Widoczne są prototypy samochodu wz.28. Samochód po prawej odpowiada modelowi seryjnemu (z szerokim kadłubem i prawdopodobnie "ostrym" nosem), a samochód po lewej stronie to najwyraźniej niezaakceptowany model, różniący się m.in. wieżą i bardziej pochyłą płytą przed kierowcą (po raz pierwszy opisany na naszej stronie). Warto zauważyć, że ma on również starszy typ podwozia gąsienicowego (P4?), z większym kołem napinającym. Pomiędzy nimi - samochód pancerny Ford Tf-c (FT-B). Zdjęcie dzięki uprzejmości Juliana Skelnika z jego kolekcji. |
Po kilku latach służby samochodów pancernych wz.28 okazało się jednak, że napęd półgąsienicowy nie spełnił wszystkich oczekiwań.
Prędkość maksymalna była niska - poniżej 30 km/h, mechanizm gąsienicowy wymagał bardziej skomplikowanej obsługi, a gumowe gąsienice szybko się zużywały. Własności w jeździe terenowej nie były na tyle dobre, żeby zrekompensować wymienione niedostatki. Niewątpliwie własności w terenie ograniczał także dość wysoki środek ciężkości i mała szerokość samochodu, stwarzające możliwość przewrócenia.
Z tych powodów, 21 listopada 1933 roku Szef Departamentu Technicznego MSWojsk. zdecydował przebudować samochody wz.28 na napęd w pełni kołowy, prostszy w eksploatacji i zapewniający większą prędkość na drogach, przez zastąpienie mechanizmu gąsienicowego tylną osią z mostem napędowym. Pierwszy samochód, o numerze 5423 przebudowany został w ten sposób w 1934 roku i jego testy wypadły całkiem zadowalająco. Zmodyfikowane samochody zostały standaryzowane jako wzór 34 i stały się podstawowymi samochodami pancernymi WP w 1939 roku.
 |  |
| Po lewej: samochód pancerny wz.28 pierwszej serii, we wczesnym kamuflażu, z "ostrym" nosem. Wieża (odwrócona do tyłu) ma aż 7 luków obserwacyjnych - późniejsze pojazdy miały tylko dwa. Dwie ostatnie cyfry numeru burtowego są zamalowane przez cenzora. [1,3] Po prawej: pierwszy samochód wz. 28 z nowym kadłubem - nr 5294. Widoczne koła z masywami.[3] | |
Warto wspomnieć, że poza polskim samochodem wzór 28 i wspomnianymi francuskimi samochodami AMC M23 i M29 P16, jedynymi seryjnie produkowanymi półgąsienicowymi samochodami pancernymi były radzieckie Austin-Kegresse (1919 r) i niemieckie SdKfz.250/9 (1942 r).
 |
| Samochody wz.28 podczas ćwiczeń, prawdopodobnie pomalowane na jednolity kolor zielony. |
 |
| Samochody wz.28 Centrum Wyszkolenia Kawalerii podczas defilady w Warszawie (widoczna obecna Klinika Psychiatryczna), 11 listopada 1930. Pierwszy samochód ma nowszy kadłub, na drugim planie wozy ze starym kadłubem. Warto zauważyć rzadkie czołgi Renault M.26/27 w głębi, także z gąsienicami Kegresse. Zdjęcie to bywa publikowane z mylnym opisem, sugerującym Grudziądz. |
Pierwsze dwa prototypy samochodu pancernego wz. 28 zostały użyte już podczas manewrów na Wołyniu w sierpniu 1925 roku. Od 1927 roku ruszyły dostawy samochodów seryjnych, które zaczęły zastępować samochody Peugeot w polskich oddziałach. Polskie oddziały pancerne były wówczas reorganizowane kilka razy, m.in. od 1928 do 1930 istniało 5 samodzielnych szwadronów samochodów pancernych, podległych dywizjom kawalerii. W tym okresie, samochody wz.28 używane były też w plutonie samochodów pancernych w Bydgoszczy. W 1930 sformowano ze szwadronów dwa dywizjony pancerne (1. i 2.), lecz w 1931 roku 1. Dywizjon przeformowano na 4. Dywizjon Pancerny, a 2. Dywizjon włączono do 2. Pułku Pancernego. W 1933 dywizjony te przeformowano na 4. i 2. Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych. Samochody wz.28 weszły też w skład utworzonej w 1934 Wydzielonej Kompanii Samochodów Pancernych w Poznaniu, od końca tego roku stacjonującej w Bydgoszczy. W końcu, 26 lutego 1935 utworzono na bazie tych jednostek bataliony pancerne, będące jednostkami kadrowymi broni pancernej, o niejednolitym składzie.
W 1930 16 samochodów tego typu znajdowało się w 1. dywizjonie samochodów pancernych w Brześciu nad Bugiem, 15 w 2. dywizjonie w Żurawicy, a 6 w Doświadczalnej Grupie Pancerno-Motorowej w Modlinie. W 1931 roku Wojsko Polskie miało już wszystkie 90 samochodów wz. 28. Trzydzieści z nich było używanych do szkolenia, a 60 było w zapasie mobilizacyjnym. Przez pierwsze pięć miesięcy 1931 roku, 18 samochodów wspierało Policję Państwową w czasie zamieszek we wschodniej Małopolsce, podsycanych przez partię komunistyczną. W lecie 1931 zaoferowano zakup tych samochodów Policji, lecz nie doszło do niego z powodu trudności finansowych i wysokiej ceny (30.000 zł).
Między 1934 i 1938 rokiem samochody wzór 28 były sukcesywnie przebudowywane w warsztatach batalionów pancernych do standardu wz.34. W 1936 było jeszcze 38 samochodów wz.28. Dokładna liczba samochodów przebudowanych na wzór 34 nie jest niestety jak dotąd znana, lecz przebudowano ich co najmniej 80, najprawdopodobniej 87.
Według źródła [2], w 1939 roku jeden samochód wz. 28 znajdował się wciąż w 4 Batalionie Pancernym w Brześciu nad Bugiem, używany do szkolenia, a trzy (lub dwa) samochody pozostawały w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie jako pomoce dydaktyczne. Można domniemywać, że były one uzbrojone w karabiny maszynowe.
Po wybuchu wojny, we wrześniu 1939, trzy pozostałe samochody wz.28, włączone w skład Ośrodka Zapasowego nr 2, były ewakuowane na wschód, a w końcu zostały sformowane w improwizowany pluton pod dowództwem por. Feliksa Uścińskiego. Zostały one utracone na szlaku odwrotu - ostatni z nich został zniszczony w walkach z bojówką ukraińskich nacjonalistów pod Nadwórną 19 (?) września 1939, kiedy polska kolumna przebijała się do granicy węgierskiej.
Według niektórych publikacji ([2]), cztery opancerzone kadłuby samochodów wz.28 miały zostać zamontowane na kadłubach łodzi, tworząc opancerzone kutry meldunkowe flotylli rzecznej KM 12 - KM 15. Jednakże fotografia dwóch kutrów KM przeczy temu, a także jest to wysoce wątpliwe biorąc pod uwagę ilość wszystkich samochodów wz.28 i wz.34. Możliwe natomiast, że taka przebudowa była rozważana, gdyż istnieje szkic przebudowy, przy czym śruba kutra miałaby być napędzana wałem wprost od silnika samochodu.
| Samochody wz.28 z 5. Szwadronu Samochodów Pancernych (2. Dywizjon Pancerny) na defiladzie na Błoniach w Krakowie, 1933. Wersja ze starszym kadłubem i tępym nosem jest dobrze widoczna. |  |
Po prawej: szwadron samochodów wz.28. Warto zauważyć mieszane uzbrojenie i różnice przodu kadłuba. Poniżej: pluton samochodów pancernych wz.28 z 1. Dywizjonu Samochodów Pancernych w Brześciu nad Bugiem, 1930 lub 1933 (wg różnych opisów). Pierwszy wóz (nr 5421) ma działko 37mm, dalsze (nry 5253 i 5282) - karabiny maszynowe. Za nimi - samochody pancerne Peugeot. Prowadzący samochód sztabowy to Citroën-Kegresse B2 10CV. |
 |
 | |
Opis techniczny |  | |
| Samochód pancerny wz. 28 prezentuje możliwości pokonywania wzniesień. Znak rozpoznawczy w tym czasie stanowiła biało-czerwona tarcza na burcie, nad numerem taktycznym. Warto zauważyć chorągiewkę na masce silnika. [1]. |
||
Uzbrojenie i opancerzenie: | ||
 > |
| Powyżej: wczesny samochód wz.28, ze starszym kadłubem, 7 okienkami w wieży i małym reflektorem. Na płycie przed kierowcą widoczny jest znak firmowy CWS. [1, 5] |
![Odmiany samochodu pancernego wz. 28 [rys. A.Jońca]](wz28.gif) |
Około 30 samochodów pancernych wzór 28 było uzbrojonych w półautomatyczne krótkolufowe działko 37 mm wz. SA Puteaux L/20. Była to broń strzelająca pociskami o małej prędkości wylotowej i przeznaczona głównie do zwalczania piechoty i stanowisk broni maszynowej, chociaż nadawała się także do zwalczania lekko opancerzonych pojazdów. Celownik teleskopowy o powiększeniu 1,5x. Szybkostrzelność dochodziła maksymalnie do 10 strzałów na minutę. Zapas amunicji wynosił 96 nabojów z pociskami ppanc i burzącymi (w skrzynkach po 24).
Reszta (ok. 60) samochodów była uzbrojona w jeden karabin maszynowy 7,92 mm wz. 25 Hotchkiss z 2000 (lub 4200[1]) nabojów w taśmach po 252 naboje. Obie bronie były montowane w podobnych prostokątnych jarzmach kardanowych w wieży obrotowej. Zwykle działka miały samochody dowódców szwadronów lub plutonów.
Pancerz - nitowany z walcowanych płyt pancernych, cementowanych powierzchniowo, grubości 3 - 8 mm (płyty pionowe - 8 mm; pochylone - 6 mm). Dno nie było opancerzone - podłoga była z desek.
Nadwozie - seryjne samochody wz.28 miały dwie zasadnicze, różniące się wersje nadwozia, zbudowanego z płyt pancernych łączonych za pomocą kątowników i nitów lub śrub. W obu z przodu znajdował się niski przedział silnika, a za nim przedział bojowy, nakryty wieżą. Nadwozie miało drzwi po lewej stronie, otwierane do tyłu (brak było drzwi po prawej stronie), oraz drzwi w tylnej ścianie, otwierane w lewo. Przed kierowcą znajdowały się dwa okna (lub jedno), dwa mniejsze były w lewych drzwiach i prawej ścianie. Wszystkie były zakrywane pancernymi klapami ze szczelinami obserwacyjnymi. Chłodnica silnika umieszczona była z przodu, przed silnikiem i osłonięta była pancernymi drzwiczkami, otwieranymi z miejsca kierowcy. Górna pokrywa nad silnikiem była podnoszona w celach obsługowych. Pojedynczy reflektor znajdował się po lewej stronie, przed oknem kierowcy; najwyraźniej mógł być zdejmowany.
Wcześniejsza, bardziej powszechna wersja nadwozia miała pionową tylną płytę i szerszy przedział bojowy, rozszerzający się nad gąsienicami w formie dwóch wystających sponsonów. Samochody tej wersji miały dwa okna przed kierowcą. Część ramy podwozia i mechanizmu gąsienicowego wystawała w tej wersji poza tylną pionową płytę, tworząc stopień. Samochody poszczególnych serii różniły się detalami, przede wszystkim kształtem maski silnika i osłony chłodnicy. Część pojazdów miała tępy "nos", ze stałym fragmentem maski ponad chłodnicą, a część miała ostre kształty przedniej części, z otwieraną maską na pełnej długości (przy tym, najwyraźniej ostry "nos" miały samochody najwcześniejszej serii, ale także samochody z nowym kadłubem). Samochody najwcześniejszej serii miały 7 okienek obserwacyjnych we wszystkich ścianach wieży poza przednią, większość miała tylko 2 okienka. Warto podkreślić, że różnice nadwozi są niedostatecznie opisane w dotychczasowych publikacjach, brak jest też wiarygodnych planów tych samochodów, a wnioski na temat różnic w posadowieniu nadwozia nowszej wersji i różnic w kształcie nosa, bazują głównie na analizie zdjęć. Brak jest też na razie informacji o przyczynach wprowadzanych zmian.
Nowsza wersja nadwozia miała pochyłą tylną ścianę i wąski kadłub (wieża była w niej minimalnie szersza od kadłuba). Nadwozie w tej wersji miało tylko jedno okno przed kierowcą. Proporcje samochodów tego wariantu różniły się w stosunku do wcześniejszej wersji, gdyż całe nadwozie pancerne zostało najwyraźniej przesunięte w tył względem podwozia. Wieża pozostała w zbliżonym miejscu nad mechanizmem gąsienicowym, przez co była umieszczona bardziej z przodu przedziału bojowego. Również przednia oś była wysunięta dalej do przodu, w stosunku do nadwozia.
Według J. Magnuskiego, tylko 16 najnowszych samochodów wzór 28 było zbudowanych z nowym nadwoziem, z czego 9 miało działka (numery: 5294, 5449, 5572, 5573, 5579, 5580, 5584, 5586, 5589, 5591, 5594, 5596, 5599, 5628-30)[1].
Wieża była ośmiokątna, z włazem na dachu, zakrytym małą sześciokątną kopułką wentylacyjną (otwieraną dwudzielnie). W ścianach bocznych wieży znajdowały się dwa zakrywane okienka oraz szczeliny obserwacyjne (samochody najwcześniejszej serii miały 7 okienek obserwacyjnych w ścianach wieży). Wieża była zamocowana na łożysku kulkowym, obracana ręcznie.
Załoga składała się, według publikacji, z trzech osób (prawdopodobnie kierowcy, dowódcy i strzelca). W czasie marszu strzelec siedział na ławeczce przymocowanej do lewej ściany przedziału załogi, w czasie strzelania siedział na pasie mocowanym do ścian bocznych (taki sam pas służył za oparcie kierowcy). Warto zauważyć, że samochody wz.34 miały już tylko dwuosobową załogę.
Samochód nie był wyposażony w radio. Do wydawania komend samochodom w plutonie służyły kolorowe chorągiewki.
Podwozie - rama prostokątna. Zawieszenie przednie: oś sztywna, na resorach piórowych. Tylne zawieszenie stanowił mechanizm gąsienicowy Kegresse P4T (po każdej stronie: koło napędowe z tyłu, napinające z przodu, cztery podwójne stalowe koła nośne na resorowanym wózku). Gąsienice były gumowe, szerokość 275 mm. Koła przednie - ogumienie pełne (masywy) o wymiarach 710x90 mm lub 750x90 mm (ostatnia seria otrzymała później ogumienie pneumatyczne).
Silnik - Citroën B-14 o mocy 20 KM przy 2100 obr/min; 1477 ccm, gaźnikowy, 4-cylindrowy, 4-suwowy, chłodzony cieczą.
Skrzynia biegów mechaniczna, 3 przełożenia do przodu i jedno do tyłu, z reduktorem terenowym, podwajającym liczbę przełożeń. Sprzęgło suche, jednotarczowe. Napędzane były jedynie gąsienice, za pomocą mostu napędowego z mechanizmem różnicowym. Hamulce mechaniczne bębnowe na koła napędowe gąsienic, pomocniczy hamulec ręczny na wał napędowy. Skręcanie przy pomocy kół przednich i przyhamowania gąsienicy.
Samochody wzór 28 były początkowo malowane w czterokolorowy kamuflaż wprowadzony w 1928, składający się z nieregularnych mało kontrastowych plam w kolorach: ciemnozielonym, ciemnobrązowym, szaropiaskowym i niebieskoszarym. Kształt plam był różny, o przebiegu głównie pionowych fal. Plamy były oddzielone cienkimi czarnymi paskami. Część pojazdów była w całości ciemnozielona. Znak państwowy w tym czasie stanowiła biało-czerwona tarcza, ze skośną linią podziału kolorów, malowana na burtach. Malowano też wtedy białe czterocyfrowe numery samochodów oraz czasami nazwy własne.
| Samochód wzór 28 z 3. szwadronu samochodów pancernych. Pojazd nosi nazwę 'Poznań' (w tej jednostce samochody z km-ami nosiły nazwy miast, z działkami - imiona żeńskie, np. 'Jaga'). Uwagę zwraca strzałka (pełniąca rolę kierunkowskazu?) i chorągiewka na masce. [1] |
W 1932 roku wprowadzono nowy trójkolorowy, wysoko kontrastowy schemat kamuflażu, zwany potocznie "japońskim". Plamy o bardziej regularnych kształtach rozdzielone był cienkimi czarnymi paskami. Tradycyjne publikacje podają ich kolory jako jasny żółtopiaskowy, ciemnozielony i ciemnobrązowy, jednakże nowe badania płyt pancernych tankietek wskazują, że składał się z kolorów: żółtego, oliwkowozielonego i szaroniebieskiego (najjaśniejszy odcień) (więcej na stronie o tankietkach).
Pojazdy, które dotrwały do 1937 roku, mogły zostać przemalowane w ostateczny wzór kamuflażu trójkolorowego, złożony z nieregularnych plam koloru szaropiaskowego i ciemnobrązowego (sepii) na podłożu w kolorze ochronnym - brązowozielonym (zobacz na stronie o wz.34), jednakże nie jest to potwierdzone (być może nie zadano sobie kłopotu z przemalowaniem pojazdów szkolnych).
 | Samochód pancerny wz.28 z CWBrPanc w Modlinie na ćwiczeniach poligonowych w Biedrusku koło Poznania w sierpniu 1936. Samochód ma nowszy kamuflaż, tzw. "japoński" (stosowany 1932-36). Po prawej stronie tankietka TK-3. [2] |
| Załoga | 3 | |
| Masa bojowa | około 2.300 kg | |
| Długość | 3,5 m | |
| Szerokość | 1,4 m | |
| Wysokość | 2,1 m | |
| Szerokość kadłuba (starsze / nowsze) | 1,01 m / więcej | |
| Prześwit | 280 mm | |
| Prędkość maksymalna | ok. 30 km/h (22-28 km/h - źródło [1], 20-25 km/h - [3], 35-40 km/h - [2]) | |
| Zasięg drogowy | ok. 200 km (źródło [2]), do 275 km (źródło [3]) | |
| Pokonywanie wzniesień | 35o | |
| Głębokość brodu | 50 cm | |
| Pojemność zbiorników paliwa | 59 l (42 l główny + 17 l pomocniczy) | |
| Zużycie paliwa | 20-45 l/100 km (20 l - źródło [3], 30 l - źródło [2]) |
Różne zdjęcia samochodów pancernych wz.28:
| Obok - samochód wz.28 podczas jazdy terenowej. Warto zauważyć ruch wózka jezdnego. (źródło [5]) |  |
 |
| Pluton samochodów z Centrum Wyszkolenia Kawalerii, 1926 rok. Po lewej - ponownie najprawdopodobniej niezaakceptowany alternatywny prototyp samochodu pancernego wz.28 (patrz w tekście). Dalej: dwa samochody półgąsienicowe Citroën-Kegresse B2 10CV i dwa samochody pancerne Ford Tf-c (FT-B). Motocykl - Harley-Davidson 1916 lub 1917 z wózkiem. |
 |
| Samochód wz.28 w służbie Policji Państwowej (1931?) |
 |
| Pamiątkowe zdjęcie przy przewróconym na ćwiczeniach samochodzie wz.28. Warto zauważyć wzór gąsienic i oś, na której zawieszone były wózki. |  |
| Samochody wz. 28 z 1. dywizjonu samochodów pancernych w Brześciu nad Bugiem na poligonie Leśna pod Baranowiczami. [1] |
Modele samochodu pancernego wz. 28. Linki z numerów katalogowych prowadzą do serwisu Scalemates.
1/72:
– Wild Hogs' Models (WH 72006) – Wz.28 – polski model żywica + metal (stary kadłub, działko lub km), z 2010. Słaba jakość, nie produkowany obecnie
1/35:
– F&A Miniatures (FA-35002) – WZ-28 Late (błędna nazwa) – nowy (2022) prosty model żywiczny 3D. Późny kadłub, karabin maszynowy.
Inne:
- [1/48] F&A Miniatures (FA-48008) – WZ-28 Late (błędna nazwa) – nowy (2022) prosty model żywiczny 3D. Późny kadłub, karabin maszynowy.
- [1/100] Zebrano (ZBR-100069) – prosty model żywiczny. Nowy kadłub, działko.
- [1/100] Zebrano (ZBR-100076) – prosty model żywiczny. Nowy kadłub, km.
Źródła:
1. Janusz Magnuski: Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: WiS, 1993
2. Jan Tarczyński, K. Barbarski, A. Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim - Polish Army Vehicles - 1918-1939; Pruszków: Ajaks, 1995
3. Janusz Magnuski: Samochód pancerny wz.34, Typy Broni i Uzbrojenia nr 56; Warszawa 1979
4. Pierre Touzin: Les véhicules blindés français, 1900-1944, Nancy 1979, EPA
5. Heigl's Taschenbuch der Tanks, München 1935
Aktualizacje:
Nasze podziękowania dla Juliana Skelnika i Jean-Guy Rathé.
Strona główna – Polska broń pancerna – Artyleria – Steel Panthers
Mile widziane komentarze, poprawki, uzupełnienia i zdjęcia!
Wszystkie zdjęcia i rysunki pozostają własnością ich właścicieli, publikowane są jedynie w celach edukacyjnych.
Prawa do tekstu zastrzeżone - copyright © Michał Derela, 2000-2024.