Samochód pancerny wz. 29 Ursus - galeria

Strona ta stanowi uzupełnienie strony o samochodzie pancernym wzór 29 Ursus, zawierające dodatkowe informacje i zdjęcia.

Samochód pancerny wz. 29 – prawdopodobnie egzemplarz modelowy, z zamontowaną doświadczalnie radiostacją RKD z anteną rozciągnietą między dwoma masztami, z Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej z Modlina, podczas prób usuwania przeszkód drogowych. Zdjęcie może pochodzić z manewrów pod Lwowem w sierpniu – wrześniu 1931 roku, w kontekście których był wymieniony samochód z radiostacją. Radiostacja została z tego egzemplarza wkrótce potem zdemontowana. W głębi widoczny jest drugi samochód, prawdopodobnie nieuzbrojony (zdjęcie jest niewielkie, lecz nie widać uzbrojenia z boku wieży, a dopiero w połowie 1932 roku samochody seryjne otrzymały jarzma broni). Samochody noszą jednolity „kolor ochronny”, prawdopodobnie ciemnooliwkowy.

Samochody pancerne wz. 29 z Doświadczalnej Grupy Pancerno-Motorowej 3 Pułku Pancernego w Modlinie w latach 1933–34, prawdopodobnie w trakcie defilady w Warszawie 11 listopada 1933 roku. Zdjęcie to często opisywane jest błędnie jako samochody w 1936 roku, noszące wariant ostatecznego standardowego kamuflażu. W rzeczywistości jest to doświadczalny niestandardowy kamuflaż, nieopisany bliżej w publikacjach, zapewne powstały przez naniesienie natryskowo kontrastujących plam ciemnobrązowych i jasnopiaskowych (lub jasnoszarych) na bazowy kolor ciemooliwkowy. Niezmodyfikowane czołgi Vickers po lewej, uzbrojone w działka Puteaux, wskazują bez wątpliwości, że zdjęcie zostało wykonane między 1933 rokiem a zimą 1934 roku – przy czym w sierpniu 1934 roku samochody te miały już typowy kamuflaż tzw. „japoński”.

Pośrodku ewidentnie jest samochód modelowy z pancerzem żelaznym, wyróżniający się szerszymi szczelinami peryskopów w ściankach wieży, a na tym zdjęciu także pierwotnym odwrotnym rozkładem uzbrojenia w wieży. Szczegółowe oględziny ujawniają też detal w postaci większego odstępu między parą śrub na bocznej ścianie na wysokości łączenia tylnych nachylonych płyt.

Defilada samochodów pancernych wz. 29 z 3 Pułku Pancernego w Modlinie przed gen. Kazimierzem Fabrycym, według opisu archiwalnego, w kwietniu 1933 roku. W niektórych publikacjach data podawana jest jako kwiecień 1934 roku. Po prawej czołg Renault FT z drobnoogniowymi gąsienicami. Wydaje się, że samochody mają inny wzór niestandardowego kamuflażu niż powyżej; być może bardziej dostosowany do warunków zimowych, z większym udziałem jasnych plam.

Samochody pancerne wz. 29 na defiladzie 5 sierpnia 1934 roku na Polu Mokotowskim w Warszawie z okazji rocznicy czynu legionowego, połączonej z II Zjazdem Polaków z Zagranicy. Widoczne jest ogółem siedem samochodów: wóz dowódcy kompanii (na prawym dolnym zdjęciu – niestety małym) i dwa plutony po trzy wozy w szyku czołowym. Samochody noszą już standardowy kamuflaż z połowy lat 30. tzw. „japoński”, bez numerów (malowanych ponownie w 1935 roku). Ciekawostką jest różny styl plam na samochodach obu plutonów. Zdjęcia wskazują, że dowódcy samochodów mogli siedzieć na pasach skórzanych wysoko w wieży. Zbliżenie skrajnego samochodu zamieściliśmy na stronie głównej.

Nie jest jasne, skąd pochodzą samochody – naszym zdaniem ich obecność w Warszawie sugeruje, że samochody z 2 Pułku Pancernego w Żurawicy (przekształconego w 2 Batalion Czołgów i Samochodów Pancernych) zostały już podczas reorganizacji w 1934 roku przeniesione do Doświadczalnego Batalionu Pancerno-Motorowego w Modlinie (publikacje podają ogólnie, że miało to miejsce pod koniec 1935 lub na początku 1936 roku). Pozostałe cztery samochody w tym czasie jeszcze znajdowały się w Bydgoszczy (poniżej).

Od grudnia 1934 do końca 1935 roku samochody wz. 29 używane były w wydzielonej Kompanii Samochodów Pancernych stacjonującej w Bydgoszczy, na bazie której utworzono 26 września 1935 roku 8 Batalion Pancerny. Zdjęcie przedstawia pluton samochodów wz. 29 na podwórzu koszar w Bydgoszczy (na pierwszym planie: motocykl CWS M111, dalej samochody ciężarowe Ursus A). Dwa pierwsze samochody wz. 29 mają numery 6628 i 6755. Słabo widoczne trójkątne tarcze z przodu wskazują na drugi pluton. Zdjęcie tych samych samochodów w marszu znajduje się na głównej stronie o samochodzie wz. 29.

Powiększone zdjęcie z innego źródła (gorszej jakości).

Samochody pancerne wz. 29 na defiladzie w Warszawie w II połowie lat 30. w nowym ostatatecznym kamuflażu stosowanym od 1936 roku.

Samochód pancerny wz. 29 na ćwiczeniach w II połowie lat 30. w ostatecznym standardowym kamuflażu. Zwraca uwagę chorągiewka zatknięta prowizorycznie w tylnym jarzmie km-u i dwukolorowe malowanie wewnętrznej strony drzwi.

Najczęściej fotografowany zniszczony Ursus we wrześniu 1939 roku. Tradycyjnie przyjmowano, że jest to samochód zniszczony 3 września 1939 roku pod Chojnowem między Przasnyszem a Gruduskiem przez niemieckie samochody pancerne z Dywizji Pancernej „Kempf”. Obecnie jednak miejsce zidentyfikowano jako Łomnica, ok. kilometr na północ od Seroczyna (dzięki pomocy Damiana Lewandowskiego). Taką lokalizację wskazywał też podpis w jednym niemieckim albumie. Oznacza to, że jest to pierwszy z pojazdów zniszczonych 12 września w okolicach Seroczyna przez pojazdy z tej samej dywizji (i prawdopodobnie zarazem pierwszy utracony Ursus). Jak widać na zdjęciu z prawej i bezpośrednio pod nim, samochód najpierw stał na drodze, a dopiero później został rozbrojony i zepchnięty w pole, gdzie wykonano większość zdjęć. Charakterystycznym elementem jest przestrzelony lewy błotnik. Na zdjęciach poniżej, w tle niemiecki nowszy odpowiednik: terenowy ośmiokołowy SdKfz 232, uzbrojony w działko automatyczne 20 mm.

Samochód pancerny wz. 29 zniszczony 12 września 1939 w Seroczynie, pod nieistniejącym obecnie zajazdem w centrum wsi przy skrzyżowaniu. Obok leży jedno z urwanych tylnych bliźniaczych kół. Nie jest jasne, w której fazie boju to nastąpiło, gdyż literatura, oparta głównie na relacjach dowódcy dywizjonu, nie opisuje takiej straty. Trafienie z działka w Seroczynie samochodu, który stracił dwa koła, potwierdził we wspomnieniach dowódca plutonu tankietek E. Sokopp, podając, że załoga uratowała się. [zdjęcie z kolekcji Damiana Lewandowskiego]

Trzeci samochód pancerny wz. 29 zniszczony w okolicy Seroczyna 12 września 1939 roku. Brak w literaturze takiej straty – prawdopodobnie został porzucony już po bitwie z powodu uszkodzeń. Na zdjęciu poniżej stoi w trochę innym miejscu, pod tabliczką z nazwą gminy Latowicz (wówczas gmina zaczynała się ok. 3 km na południowy wschód od Seroczyna – więcej w uwadze 7 na stronie o samochodzie). Warto zauważyć, że na tylnej osi ma oryginalne opony półpustakowe Overman. Zdjęcie po prawej zostało złożone z dwóch odbitek dla lepszego celu informacyjnego.

Samochody pancerne wz. 29 po włączeniu 11 Dywizjonu Pancernego w skład Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, porzucone 16 września w okolicach Zwierzyńca pod Zamościem z powodów braku paliwa i ograniczonej przydatności tych samochodów na kiepskich drogach wschodniej Polski: Po prawej: Ursus we wsi, zidentyfikowanej jako Rudka (obecnie ulica Rudka w Zwierzyńcu) → Poniżej: Ursus w Zwierzyńcu przy domu z gankiem – miejsce zidentyfikowane jako obecna ulica Partyzantów. Samochód ma ślady ognia na drzwiach. Koła zapewne przydały się mieszkańcom. ↓↘
Po prawej: znany do tej pory tylko z jednej fotografii kolejny Ursus w miejscu opisanym w niemieckim albumie jako wschodni wyjazd z Rudki → Poniżej: Ursus w niezidentyfikowanym miejscu, prawdopodobnie w Rudce (opisywany na niemieckich zdjęciach jako Rudka lub Biłgoraj). Samochód na tylnej osi ma nadal półpustakowe opony Overman. Dobrze widoczny jest zamek w drzwiach. Wnętrze być może nosi ślady ognia ↓↘

Doszczętnie spalony samochód pancerny wz. 29, w rzadkim lasku, w otoczeniu innego zniszczonego sprzętu motorowego (w tym ciężarówki Ursus A). Identyfikacja zdjęcia jest tajemnicza, gdyż okoliczności wskazują na samochód celowo zniszczony przez własne siły, a nie na polu walki. Warto zauważyć, że z prawej strony samochód jest wepchnięty na niski murek, a na innym zdjęciu teren jest ogrodzony wysoką siatką. Niektóre publikacje opisują go jako jeden z pojazdów zniszczonych przez załogi 16 września 1939 roku w okolicach Zwierzyńca, ale samochody na zdjęciach powyżej były niszczone w inny sposób i w innej okolicy. Wysuwana jest także hipoteza, że jest to twierdza Modlin – wówczas mógłby to być jeden z samochodów szkolnych CWBrPanc (ale inny samochód z Modlina, znany z kolorowego zdjęcia, nie został w ogóle zniszczony). Jedno z niemieckich zdjęć opisane było jako „droga na Warszawę” 8 września, lecz Niemcy podeszli pod Modlin dopiero 10 września. O ile podpis byłby prawidłowy, to mógłby to być jakiś samochód 11 Dywizjonu porzucony podczas odwrotu z powodu uszkodzeń w pierwszym tygodniu wojny.

Więcej zdjęć z 1939 roku w zaprzyjaźnionym serwisie Pancerne wraki

Zbudowano najprawdopodobniej dwa samochody propagandowe na podwoziach zwykłych ciężarówek, o dłuższej ramie, upodobnione jedynie do samochodów pancernych wz. 29 – więcej w artykule głównym. Po prawej: samochód o numerze rejestracyjnym 6814, być może zbudowany w 1935 roku w 3 Batalionie Pancernym w Warszawie. Samochód jest w kamuflażu tzw. „japońskim”, stosowanym w latach 1934-36. Zdjęcie na poligonie w Leśnej koło Baranowicz z grupą oficerów 4 Batalionu Pancernego z Brześcia nad Bugiem (co może wskazywać na pochodzenie pojazdu) → Poniżej: samochód z nieznanym numerem używany w II połowie lat 30. w 5 Batalionie Pancernym w Krakowie, w kamuflażu stosowanym od 1936 roku. ↓↘

Przekrój samochodu pancernego wz. 29 Ursus. Uwaga: pozycja tylnego strzelca jest błędna (siedział z nogami w zagłębieniu podłogi).

Rysunek: Witold Jeleń [4].

Z powrotem do głównej strony wz. 29 "Ursus"

Główne źródła:

1. Janusz Magnuski: Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939, Warszawa: WiS, 1993
2. A. Jońca, R. Szubański, J. Tarczyński: Wrzesień 1939 - Pojazdy Wojska Polskiego - Barwa i broń; Warszawa: WKŁ, 1990.
3. Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939; Warszawa 1989
4. Witold Jeleń, Rajmund Szubański: Samochód pancerny wz.29; seria: Typy Broni i Uzbrojenia nr 84; Warszawa 1983
5. Jan Tarczyński, K. Barbarski, A. Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim - Polish Army Vehicles - 1918-1939; Pruszków: Ajaks, 1995.
6. Rajmund Szubański: Samochód pancerny WZ.29 URSUS; Wydawnictwo ZP, Warszawa 2013.