Samochody pancerne Austin

Ta strona jest poświęcona służbie samochodów pancernych Austin w Wojsku Polskim. Rozwój tej konstrukcji, odmiany, opis techniczny, dane i użycie w Rosji i pozostałych krajach są opisane w części pierwszej.

---

Pociąg pancerny "Związek Broni", 1918:

Pierwszy znany samochód pancerny Austin w polskiej służbie został zdobyty pod Bobrujskiem przez żołnierzy I Korpusu Polskiego generała J. Dowbora-Muśnickiego w lutym 1918 roku (I Korpus Polski był formowany od sierpnia 1917 na Białorusi z Polaków służących w armii rosyjskiej, miał on być użyty po stronie rosyjskiej przeciw Niemcom; po rewolucji, sprowokowany, podjął działania przeciw bolszewikom, następnie został rozbrojony przez Niemców).

Zdobyty Austin I serii miał uszkodzone podwozie (brak tylnej osi), więc po umieszczeniu na platformie kolejowej został użyty jako część improwizowanego pociągu pancernego "Związek Broni".
 Pociąg ten był sformowany przez Polaków w twierdzy Bobrujsk 10 lutego 1918 roku. Składał się ze zwykłej nieopancerzonej lokomotywy i kilku wagonów osłoniętych workami z piaskiem i częściowo pancernymi tarczami okopowymi. Uzbrojenie pociągu, oprócz dwóch karabinów maszynowych Austina, stanowiła armata polowa 76,2 mm wz.1902 ("trzycalówka") na platformie czołowej i kilka ckm-ów 7,62mm Maxim. Według relacji miał on też 8 moździerzy lub granatników, lecz bez amunicji. Dowódcą i inicjatorem budowy pociągu był por. Stanisław Małagowski (późniejszy dowódca pociągu "Śmiały"). Ochotnicza załoga liczyła co najmniej 35 ludzi.

Podczas pierwszych dziesięciu dni służby pociąg brał udział w kilku potyczkach z bolszewikami. Pierwszą większą akcją był wypad na stację kolejową we wsi Czerwony Brzeg pod Bobrujskiem 21 lutego. Zakończył się on sukcesem. Fotografia została prawdopodobnie zrobiona po tej akcji. W ciągu następnych paru miesięcy pociąg brał udział w dalszych walkach. 10 maja 1918 Korpus skapitulował wobec przeważających sił niemieckich i był to równocześnie koniec kariery bojowej pociągu.

Szkic pociągu "Związek Broni" (widok od przodu).

---

Wojna polsko-radziecka 1919-20:

Więcej samochodów Austin zostało zdobytych przez Polaków podczas wojny polsko-radzieckiej 1919-1921:

Polski Austin III serii, według opisu w 1920 koło Brześcia nad Bugiem, wyciągany z rowu po tym, jak osłaniał żołnierzy podczas polskiego odwrotu przed atakiem Kozaków. [6]

Jeden Austin III serii radzieckiego 10. oddziału pancernego (awtobronieotriad - ABO) im. Rewolucji Październikowej został zdobyty w sierpniu 1919 roku podczas walk o Mińsk przez oddziały polskiej 14. Dywizji Piechoty.

---

Na wiosnę 1920 roku polskie oddziały zdobyły dwa samochody Austin-Kegresse. 21 marca polscy żołnierze 26. Pułku Piechoty bronili przyczółka w mieście Zwiahel (Nowogród Wołyński) przed radziecką 58. Dywizją Strzelców, wspieraną przez samochody pancerne 6. oddziału pancernego dowodzonego przez I. Andrejewa (miał on samochody: "Ukrainiec", "Putiłowiec", "Piterec" i czwarty nieznany). W trakcie boju jeden Austin-Kegresse, o nazwie "Ukrainiec" został trafiony z działa 76,2mm polskiego ciężkiego samochodu pancernego Garford "Dziadek" (z Autoplutonu Pancernego "Dziadek"). Pozostałe dwa samochody wycofały się. Drugi Austin-Kegresse tego oddziału, "Putiłowiec", wpadł następnie w ręce Polaków 26 kwietnia w zdobytym Żytomierzu.

Po prawej na górze i na dole: trafiony "Ukrainiec", następnie odholowany przez Polaków. Nazwa samochodu jest namalowana po obu stronach pod wieżą. Hasło na burcie brzmi: "Wsja Włast Sowietam" (Cała Władza dla Rad). (zdjęcie górne: [1], dolne: [2,3]) Poniżej: drugi zdobyty samochód - "Putiłowiec" (być może miał on namalowane hasło: "Smiert' burżuazji"). Z lewej strony zdjęcia widoczny przód drugiego Austina-Kegresse. [3]

Dawny "Ukrainiec" po naprawieniu był używany bojowo podczas wojny polsko-radzieckiej w Autoplutonie "Dziadek", dawny "Putiłowiec" w Autoplutonie "Zagłoba". Jeden z samochodów otrzymał nazwę "Lis" (prawdopodobnie z plutonu "Zagłoba"). Najprawdopodobniej drugi z samochodów nosił następnie numer 4993 ("Lis" miał prawdopodobnie numer z cyfrą 1). W Polsce samochody te nazywano też "półczołgami". Wycofano je pod koniec lat 20-tych.

Po lewej - Austin-Kegresse "Lis" (słabo widoczna nazwa na płycie przed kierowcą). Po prawej i poniżej - Austin-Kegresse nr 4993 w latach dwudziestych [6]
Dwa unikalne zdjęcia Austina-Kegresse jako pomnika w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie, zrobione przez Hugo Jaegera w 1939 roku (w październiku?). Na lewym zdjęciu w głębi po lewej widoczna tankietka TK-1 na pomniku. Kliknij żeby powiększyć.

---

26 kwietnia 1920 w Żytomierzu polskie oddziały zdobyły także Austina III serii. Według relacji, wywołał on spore zamieszanie wśród polskiej piechoty, pojawiając się nagle na ulicy i siekąc dookoła ogniem karabinów maszynowych, lecz następnie w pogoń za nim po mieście, uwieńczoną jego zdobyciem ruszyły dwa polskie samochody pancerne Garford i Peerless. Zdobyty Austin służył z numerem 5302.

Po prawej: polski Austin III serii, numer 5309 pisany w mniej typowy sposób [6]

---

28 maja 1920 roku żołnierze z 55. Pułku Piechoty 14. Wielkopolskiej DP zdobyli w okolicy Bobrujska samochód Austin-Putiłow. Nosił on radziecką nazwę: "Stieńka Razin" i należał do 1. Oddziału pancernego. Samochód ten wspierał radziecką piechotę, lecz wpadł do rowu i został unieruchomiony, a następnie opuszczony przez załogę. Po zdobyciu samochód, nazwany "Poznańczyk", stał się pierwszym pojazdem nowo utworzonego Wielkopolskiego Plutonu Samochodów Pancernych. Dowódcą samochodu i plutonu został por. Feliks Peto. W lipcu pluton uczestniczył w walkach odwrotowych z Bobrujska i został przesunięty do Warszawy, gdzie w sierpniu został przeformowany w 2. Pluton Samochodów Pancernych.

Po prawej powyżej - zdobyty "Stieńka Razin" jeszcze bez polskiej nazwy. Samochód był w kolorze jasnoszarym, z czerwonym napisem cyrylicą na sponsonach podwieżowych: "Stieńka Razin". [2] Po prawej - po zdobyciu nad dotychczasową nazwą namalowano małymi cyframi datę zdobycia, a nad nią czarnym kolorem nazwę "Poznańczyk". Nazwę namalowano także na pochyłej płycie przed kierowcą (zobacz zdjęcie tytułowe). Później na przedniej płycie namalowano również czaszkę z piszczelami (przed sierpniem 1920?). [1]

---

	W czerwcu 1920 roku polscy żołnierze z 14. Wielkopolskiej DP zdobyli samochód pancerny White z nadwoziem Austina I serii, również w okolicy Bobrujska. Po naprawie, w sierpniu 1920 r. samochód włączono do 2. Plutonu Samochodów Pancernych pod nazwą: "Gen. Haller".
	Na zdjęciu: White "Gen. Haller" i po prawej Fiat-Iżorski "Gen. Dowbór" z 2. plutonu. [1]

---

Szczegóły odnośnie drugiego samochodu pancernego White nie są znane, ale służył on w Wojsku Polskim pod nazwą "Mars", nr 4434. Oba samochody White miały kadłuby Austinów pierwszej serii i zostały wycofane pod koniec lat 20. Na zdjęciach, samochód w drugiej połowie lat 20., z polskim kamuflażem ([6]).

---

Cztery samochody pancerne Specjalnego Oddziału Pancernego (tzn. karnego) radzieckiej 12. Armii zdobyto 11 września 1920 r. pod Małorytą w okolicy Kowla (na Białorusi). Prawdopodobnie co najmniej dwa z nich to były Austiny II serii. Były one ostatnią znaną zdobyczą tego typu.

Dwa zdobyte Austiny II serii (prawdopodobnie samochody zdobyte pod Małorytą). Na sponsonach wież samochody noszą oznaczenie "RSFSR" (Rosyjska Socjalistyczna Federalna Sowiecka Republika). [1]

Powyższa lista z pewnością nie jest kompletna. Wiele epizodów bojowych pozostało nieudokumentowanych i szczególnie trudno dotrzeć do nich obecnie. Niektóre zdobyczne samochody były oznaczone jako "niezidentyfikowany typ" i część z nich mogła być Austinami. Niniejsza strona oparta jest głównie na fundamentalnych pracach J. Magnuskiego w tej dziedzinie.

---

Dalsza służba 1921-1931:

Chociaż znane są tylko niektóre z samochodów, lecz najprawdopodobniej w latach 1919-20 zdobyto do dwudziestu samochodów Austin wszystkich wariantów. Większość z nich została użyta przez polskie wojska w walce. 18 października 1920 roku podpisano rozejm z Rosją Radziecką. Co najmniej 5 samochodów Austin było używanych po wojnie do końca lat dwudziestych (być może w latach dwudziestych wymieniono w nich karabiny maszynowe z 7,62mm Maxim wz.05 lub wz.10 na 7,92mm Maxim wz. 05/s lub wz. 08). Ostatni samochód nr 4432 był używany do szkolenia w Modlinie w 1931 r. Po wycofaniu ze służby, kołowy Austin-Putiłow i Austin-Kegresse zostały wystawione jako pomniki w Centrum Wyszkolenia Broni Pancernych w Modlinie (razem z samochodami Fiat-Iżorski i Peerless) - pozostały one tam do zdobycia Modlina przez Niemców podczas drugiej wojny światowej, ich dalszy los jest nieznany.

Samochody z 5. Szwadronu Pancernego na defiladzie w Krakowie w 1925 roku. Dwa samochody w pierwszym rzędzie to najprawdopodobniej (od prawej) Austin III i II serii, za nimi jedzie Austin-Putiłow. Uwagę zwraca kamuflaż. [AJ]

---

Polski Austin-Kegresse jesienią 1921 roku, prawdopodobnie w Poznaniu. Warto zauważyć podniesiony karabin maszynowy i polski wczesny znak rozpoznawczy na burcie. Po lewej - samochód pancerny Garford. [2]

---

Malowanie

Początkowo polskie pojazdy nie miały standardowego wzoru malowania. Samochody były na początku w oryginalnych radzieckich lub rosyjskich kolorach (zwykle szary, rzadziej ciemny oliwkowy lub ciemnozielony). Przykładowo, Austin-Putiłow "Poznańczyk", ex-"Stieńka Razin" był szary.

Dopiero po wojnie polsko-radzieckiej, w połowie lat dwudziestych polskie pojazdy otrzymały kilkukolorowy kamuflaż.

Wszystkie lub prawie wszystkie samochody miały nazwy własne, lecz tylko niektóre są znane. Poza wspomnianymi w tekście, jeden z Austinów II serii nosił nazwę "Jasiek" (i w latach 20. kamuflaż).

W 1928 wprowadzono polski znak rozpoznawczy w formie biało-czerwonej tarczy ze skośną linią podziału kolorów, malowany na burtach. Pojawiał się on również wcześniej (zdjęcie z 1921 roku powyżej), lecz w niestandardowej formie. Podczas wojny polsko-radzieckiej polskie samochody nie miały znaków rozpoznawczych.

Polski Austin-Putiłow "Poznańczyk", poprzednia nazwa - "Stieńka Razin". Samochód był w oryginalnym radzieckim szarym malowaniu, z czerwonym napisem cyrylicą: "Stieńka Razin". Po zdobyciu domalowano również czarną nazwę "Poznańczyk" i datę zdobycia. Polska nazwa była namalowana również na pochyłej płycie przed kierowcą. Później (przed sierpniem 1920 ?) pojazd otrzymał białą czaszkę z piszczelami namalowaną na przedniej płycie. Rysunek - Michaił Dimitriew, zmodyfikowany przez PIBWL.

---

Źródła:
1. Janusz Magnuski: "Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939"; Warszawa 1993
2. Jan Tarczyński: "Pojazdy w Wojsku Polskim - Polish Army vehicles 1918-1939", Pruszków 1995
3. "O Niepodległość i Granice 1914-1921", Editions Spotkania, 1990
6. Leonard Żyrkiewicz: "Samochody pancerne", W.I.N.-W., 1928
AJ - zdjęcia ze zbiorów Adama Jońcy

---

Góra strony

Nasze podziękowania dla Adama Jońcy i Janusza

Część I: Austin: rozwój, odmiany i konstrukcja oraz służba w armii rosyjskiej i brytyjskiej

---

[ Strona główna ] [ Polska broń pancerna / samochody pancerne ] [ Oddziały pancerne ] [ Strona Steel Panthers ] [ Linki ]

Możecie pisać z pytaniami lub komentarzami. Mile widziane uzupełnienia i zdjęcia!

Wszystkie zdjęcia i rysunki pozostają własnością ich właścicieli, publikowane są jedynie w celach edukacyjnych.
Prawa do tekstu zastrzeżone - © Michał Derela.