 |
Strona główna » Polska broń pancerna » samochody pancerne » Jeffery-Popławko – Artyleria – Steel Panthers – ostatnie zmiany |  |
|
| © Michał Derela, 2004 | Aktualizacja: 26. 2. 2024 | ||
|
Strona główna » Polska broń pancerna » samochody pancerne » Jeffery-Popławko – Artyleria – Steel Panthers – ostatnie zmiany | |
|
| © Michał Derela, 2004 | Aktualizacja: 26. 2. 2024 | ||
|
 |
Rosyjski Jeffery-Popławko od przodu, czerwiec 1917. |
Rosyjski samochód pancerny Jeffery, nazywany też Jeffery-Popławko lub Popławko od konstruktora nadwozia pancernego, był jednym z ciekawszych pojazdów pancernych pierwszej wojny światowej. Zbudowany na podwoziu amerykańskiej terenowej ciężarówki Jeffery Quad, był jednym z pierwszych samochodów pancernych, który mógł sprawnie poruszać się w terenie. Pod względem przeznaczenia był on swojego rodzaju odpowiednikiem powstających w tym czasie u aliantów zachodnich czołgów, których Rosja nie budowała. Dwa samochody tego typu znajdowały się też w polskiej służbie.
Linki w tekście bez podkreślenia prowadzą do artykułów Wikipedii.
 | |
| Dwa samochody pancerne Jeffery-Popławko (po prawej) i jeden Austin 2. serii zdobyte przez Niemców, w Złoczowie (miejsce bywa mylnie opisywane jako Tarnopol). Po lewej oryginalna ciężarówka Jeffery Quad. | |
.jpg) |  |
| Amerykańskie samochody pancerne: Armored Car No.1 i Jeffery-Russell. | |
Jednym z bardziej udanych i najciekawszych konstrukcyjnie samochodów ciężarowych okresu I wojny światowej była amerykański Jeffery Quad model 4017, produkowany od 1913 przez firmę Thomas Jeffery Co w Kenosha, Wisconsin. Jeffery Quad był jednym z pierwszych samochodów terenowych z napędem na 4 koła, ponadto, co było ewenementem w tym okresie, wszystkie koła były także kierowane oraz wyposażone w hamulce. Własności terenowe dodatkowo polepszał duży prześwit podłużny. Samochody te zostały zakupione przez armię amerykańską i inne armie, m.in. brytyjską, francuską, kanadyjską, argentyńską, hiszpańską i rosyjską. Podstawowym modelem była 2-tonowa ciężarówka terenowa, lecz były też licznie produkowane wersje specjalistyczne z nadwoziem warsztatowym, sanitarnym lub transportera amunicji. Dzięki wyjątkowo udanej konstrukcji, produkowane były jeszcze po pierwszej wojnie światowej do 1928 roku (od 1917 jako Nash Quad, po wykupieniu firmy w lipcu 1916 przez Nash Motors). Produkowane były w dużej liczbie: do 1918 roku wyprodukowano 11 490 tysięcy sztuk (lub 21 490 według innych publikacji), a całkowita produkcja sięgnęła powyżej 41 000 sztuk.
Co najmniej kilkanaście samochodów ciężarowych Jeffery Quad używanych było też od 1919 roku w Wojsku Polskim, przede wszystkim w odmianie warsztatowej. W lipcu 1936 roku w jednostkach motorowych znajdowało się jeszcze 9 warsztatowych Quadów[3]. Co najmniej jeden z nich dotrwał do wojny w 1939 roku.
Na podwoziu samochodu Jeffery budowano też w USA samochody pancerne. Już w 1915 roku w Rock Island Arsenal zbudowano jeden eksperymentalny samochód Armored Car No.1, będący pierwszym samochodem pancernym zamówionym dla Armii USA. Była to wysoka konstrukcja, z niekorzystnym rozkładem masy, wyposażona w dwie duże wieże z karabinami maszynowymi: jedną wysoko pośrodku, a drugą niżej z tyłu. Pancerz dostarczyła Bethlehem Steel Co. Masa bojowa wynosiła 5,7 ton, grubość pancerza do 5 mm i prędkość do 32 km/h. Używany był w 1916 roku przez siły skierowane do Teksasu przeciwko Pancho Villi, aczkolwiek nie brał udziału w walce.
Równocześnie w 1915 w zakładach Jeffery opracowano podobny, lecz jednowieżowy i niższy samochód na zamówienie kanadyjskie. Wyposażone były m.in. w kątowniki z przodu do zrywania zasieków. Powstała seria ok. 40-50 samochodów, z tego część (lub całość) została zbudowana w Kanadzie i znana jest także jako Russell lub Jeffery-Russell. Utworzyły początkowo jednostkę Eaton Motor Machine Gun Battery, od nazwiska przemysłowca, który sfinansował budowę, a we wrześniu 1915 zostały przekazane armii brytyjskiej. Od 1917 roku 40 samochodów było używanych przez Brytyjczyków do celów bezpieczeństwa wewnętrznego na północnozachodniej granicy Indii brytyjskich (North-West Frontier) przeciw pasztuńskim plemionom Mohmand prowadzącym powstanie antybrytyjskie, a następnie w 1919 roku w Irlandii (20-22 sztuk).
Uwaga: daty rosyjskie poniżej są podane według starego stylu (kalendarza juliańskiego).
 |
| Seryjne samochody pancerne Jeffery podczas prób w październiku 1916, z ramą do zrywania zasieków i poszerzonymi obręczami kół. Kpt. Popławko wchodzi do pojazdu (warto zauważyć małe drzwi i zapewne utrudniony dostęp przez karabin maszynowy – pomimo dużej wysokości pojazdu, przedział bojowy musiał być ciasny). |
 |
| ...czasami nawet Jeffery utykał w błocie. |
W początkowym okresie pierwszej wojny światowej spora liczba ciężarówek terenowych Jeffery Quad została zakupiona także przez Rosję i wykorzystywana następnie przez wojska rosyjskie na froncie. Jeden z samochodów tego typu został przydzielony do 26. plutonu samochodów pancernych (awtopulemiotnyj wzwod) wyposażonego w dwa samochody Austin i jeden Garford, który wyruszył na front w listopadzie 1915 roku, dowodzony przez sztabskapitana Wiktora Popławko (Ukraińca). Samochód ten został przebudowany według projektu Popławki na półpancerny pierwowzór wozu zabezpieczenia technicznego, służący do dostarczania na pole walki zapasów paliwa, amunicji i ewakuacji uszkodzonych samochodów. Otrzymał on częściowe opancerzenie silnika i kabiny z przodu i boków. Samochód ten został nazwany „Czarodiej” (Czarodziej – samochody pancerne plutonu również nosiły nazwy na literę Cz (Ч): „Czort”, „Czornomor” i Garford „Czudowiszcze”). Brak jest niestety znanych zdjęć tego pojazdu.
W toku służby okazało się, że „Czarodziej” radzi sobie w terenie znacznie lepiej od samochodów pancernych plutonu, posiadających jedynie napęd na tylną oś. Wobec tego, Popławko postanowił przetestować zastosowanie „Czarodzieja” jako torującego wozu inżynieryjnego. Samochód został wyposażony w wyciągarkę i dwie kotwice wyciągające oraz lekki składany mostek szturmowy. Podczas prób w styczniu 1916, samochód przy pomocy wyciągarki pokonał cztery rzędy zasieków z drewna i drutu kolczastego, łamiąc lub wyciągając drewnianie paliki. Dalsze próby były na tyle zachęcające, że sztabskapitan Popławko zwrócił się do dowództwa armii z propozycją przebudowy ciężarówek Jeffery na samochody pancerne o zwiększonej możliwości pokonywania terenu, w tym okopów oraz zasieków, służące do przełamywania frontu. Według pierwotnej koncepcji Popławki, samochody te miały być jednocześnie pierwszymi transporterami opancerzonymi, przenoszącymi 10-osobową drużynę szturmową, uzbrojoną w „kindżały, mauzery i ręczne granaty” (pistolety samopowtarzalne Mauser C96). Popławko określił swój pomysł jako „słonie Hannibala”.
Po próbach poligonowych „Czarodzieja” w Piotrogradzie, rosyjska Komisja d/s samochodów pancernych zamówiła 8 sierpnia 1916 roku w Fabryce Iżorskiej w Piotrogrodzie 30 samochodów pancernych na podwoziach Jeffery. Zamówione samochody różniły się jednak od pierwotnej koncepcji Popławki, gdyż nie były przeznaczone do przewożenia piechoty (w razie konieczności kilku ludzi mogło być umieszczonych w opancerzonej skrzyni transportowej). Kształt ich dolnej części nadwozia został przystosowany do pokonywania przeszkód terenowych i zasieków. Pierwotnie też były wyposażone w stalowe ramy z przodu do łatwiejszego zrywania zasieków. Całą serię 30 samochodów ukończono do końca września 1916. Nie miały oficjalnego oznaczenia wojskowego, natomiast znane są powszechnie jako samochody pancerne Jeffery-Popławko lub Popławko-Jeffery, względnie po prostu Jeffery lub Popławko.
W styczniu 1917 roku dowództwo rosyjskie zdecydowało zamówić dalsze 90 samochodów pancernych Jeffery z ulepszonym opancerzeniem, które tym razem miały być wykonane w warsztatach Oficerskiej Szkoły Strzeleckiej z płyt dostarczonych przez Fabrykę Iżorską. Zamówienie złożono w lutym, jednakże na skutek rewolucyjnych wydarzeń w Rosji, wyprodukowany został tylko jeden samochód, przekazany 16 czerwca 1917 do Zapasowego dywizjonu pancernego. Brak jest szczegółów dotyczących opancerzenia w dostępnych publikacjach, lecz znane jest fragmentaryczne zdjęcie być może tego samochodu, podobnego do zwykłych Jeffery-Popławko, lecz z wieżą z karabinem maszynowym zaadaptowaną z nieudanych samochodów Sheffield-Simplex, zaokrągloną tylną ścianą przedziału bojowego i częścią tylną o niższym profilu, z dwuspadowym dachem. Może to być też naprawa uszkodzonego pojazdu, lecz przeróbka skrzyni wskazuje, że jest to wątpliwe.
 |
| Samochody pancerne Jeffery i Lanchester zdobyte przez Niemców i zgromadzone w Złoczowie. |
 |
| Austriacka fotografia z drugiej strony, z widocznymi samochodami pancernymi Lanchester (po lewej) i Austin. |
 |
| Te same samochody w innym miejscu. Po lewej Jeffery z dziurą po pocisku w tylnym pancerzu |
Kiedy samochody pancerne Jeffery weszły do służby, utworzono z nich Dywizjon Samochodów Pancernych Specjalnego Przeznaczenia (Broniewoj awtomobilnyj diwizjon Osobogo naznaczenija). Dywizjon liczył 30 samochodów pancernych Jeffery, 4 ciężarówki, 4 samochody osobowe, 4 autocysterny, 1 samochód warsztatowy i 9 motocykli. Dzielił się na trzy kompanie po 10 samochodów (otdielenije), kompania dzieliła się na 3 plutony (zwieno) po 3 samochody plus samochód dowódcy. Dowódcą był Popławko, który awansował na kapitana.
Dywizjon wyruszył 16 października 1916 roku na Front Południowo-Zachodni, gdzie wszedł w skład 11. Armii. Miał on służyć do przerwania niemieckich umocnień na kierunkach przewidywanego natarcia armii, dlatego aż do wiosny 1917 nowe samochody utrzymywane były w tajemnicy. W grudniu 1916 przetestowano je pomyślnie na starych austriackich okopach. Kiedy wreszcie 16 czerwca 1917 roku 11. Armia ruszyła do natarcia podczas ofensywy Brusiłowa, samochody Jeffery nie miały jednak okazji być użyte zgodnie z ich przeznaczeniem, natomiast zostały użyte w walkach jak zwykłe samochody pancerne.
Specjalny dywizjon oddał duże usługi przykrywając odwrót 17. Korpusu Armijnego podczas przerwania się Niemców w kierunku na Tarnopol (ob. Ternopil na Ukrainie). W dniach 7 i 8 lipca samochody dywizjonu aktywnie uczestniczyły w walkach odwrotowych, opóźniając posuwanie się niemieckiej piechoty. Samochody te ewakuowały również rannych i porzucony sprzęt wojskowy. W toku walk, dwa samochody zostały rozbite ogniem artylerii, a trzy zepsute zostały następnie, według raportów, wysadzone przez załogi z uwagi na niemożność ewakuacji[1]. Samochody te zostały następnie zdobyte przez Niemców. Istnieją liczne fotografie dwóch zdobytych samochodów, zgromadzonych w Złoczowie, z których jeden ma dużą dziurę w tylmym pancerzu skrzyni od pocisku artylerii. 18 lipca samochody 1. kompanii wsparły atak oddziałów 122. Dywizji Piechoty, zdobywając Grzymałów.
W toku działań potwierdziły się bardzo dobre własności terenowe samochodów Jeffery, zwłaszcza 7 i 8 lipca, kiedy po deszczach gruntowe drogi stały się trudno przejezdne dla zwykłych samochodów pancernych. Warto zauważyć, że samochody te stały się w pewnym sensie odpowiednikiem czołgów konstruowanych przez zachodnich sojuszników (przy tym, forma przedziału bojowego i rozmieszczenie uzbrojenia były podobne do brytyjskiego czołgu szybkiego Whippet, lecz „na odwrót”, z przedziałem bojowym w przedniej części). Jednakże ujawniły się też wady samochodu, przede wszystkim nieudane rozmieszczenie jego dwóch karabinów maszynowych w przedziale bojowym, z polem ostrzału jedynie 15° dla każdej z czterech strzelnic. Przedział załogi był dość ciasny, a opuszczanie pojazdu przez jedne niewielkie drzwi było niewątpliwie utrudnione. Silnik nie był oddzielony od przedziału bojowego, co umożliwiało jego obsługę i usuwanie niesprawności od wewnątrz, ale jednocześnie powodowało silne nagrzewanie się przedziału. Także naprawy tych samochodów były bardziej skomplikowane, niż zwykłych samochodów pancernych, co było konsekwencją zastosowania zaawansowanego podwozia. Silnik był jednak oceniany w służbie radzieckiej jako zbyt słaby, a prędkość maksymalna na drogach była raczej niska.
2 października 1917 roku armia rosyjska zdecydowała zrezygnować ze specjalnego przeznaczenia samochodów Jeffery i wykorzystywać je w charakterze zwyczajnych samochodów pancernych, we współdziałaniu przynajmniej dwóch samochodów. Po następującej wkrótce potem bolszewickiej rewolucji październikowej, dywizjon specjalnego przeznaczenia znalazł się na terytorium Ukrainy i jego sprzęt został zapewne przejęty przez nowe państwo, aczkolwiek sam dywizjon nie został wymieniony wśród jednostek włączonych w skład sił zbrojnych Ukraińskiej Republiki Ludowej (być może został rozwiązany przed tym)[7]. Część samochodów mogli przejąć bolszewicy. Za czasów hetmanatu na Ukrainie (kwiecień-grudzień 1918) i jej okupacji przez państwa centralne, dwa samochody Jeffery posiadał 2. Podolski Dywizjon Pancerny w Winnicy, lecz dopiero w październiku 1918 jeden został naprawiony, a dalsze przynajmniej sześć było zmagazynowane pod kontrolą Niemców w Kijowie[7]. Po obaleniu hetmana i wycofaniu Niemców, sprzęt ukraińskich oddziałów wszedł w skład różnych sił walczących w wojnie domowej w Rosji. Także samochody pancerne Jeffery rozproszyły się po różnych stronach i frontach. Cztery samochody były w 1. Łuckim Dywizjonie Pancernym Ukraińskiej Republiki Ludowej[6]. Przynajmniej jeden samochód, o nazwie „Sławnyj”, używany był przez 3. oddział 1. Dywizjonu „białej” Armii Ochotniczej gen. Denikina (zdobyty w marcu 1920 roku przez Armię Czerwoną); istnieją także kolorowe sylwetki innego samochodu tej armii o nazwie „Zabijaka”.
 |
| Jeffery-Popławko w niemieckiej służbie (warto zwrócić uwagę na reflektor) |
 |
| Jeffery „Janošík” Legionu Czechosłowackiego od tyłu, czerwiec 1919. |
 |
| Polski Jeffery-Popławko, być może wkrótce po zdobyciu. |
Większość samochodów trafiła prędzej czy później w ręce radzieckie i pojedyncze samochody były używane w różnych oddziałach na frontach wojny domowej, lecz ich wartość bojowa była oceniana nisko. Z uwagi na ich specyficzne charakterystyki i zapewne zużycie, od połowy 1920 roku były zastępowane nowymi samochodami Fiat-Iżorski i Austin. Sądząc po istniejącym zdjęciu, przynajmniej jeden Jeffery-Popławko został wiosną 1921 roku przekazany Mongolskiej Armii Rewolucyjnej, razem z samochodami innych typów. W 1922 roku w Armii Czerwonej znajdowało się jeszcze 10 samochodów Jeffery, lecz tylko jeden w służbie, a pozostałe przeznaczone do rozbrojenia.
Warto dodać, że sam Wiktor Popławko był deputowanym do ukraińskiej Centralnej Rady w latach 1917-1918. Po wojnie pracował w ZSRR w przemyśle, lecz podczas stalinowskich czystek został oskarżony o kontrrewolucję, skazany i rozstrzelany 20 stycznia 1938.
Pięć samochodów pancernych Jeffery w uszkodzonym stanie zostało w lecie 1917 zdobytych przez Niemców w rejonie Tarnopola[1]. Zapewne nie weszły do służby w oddziałach frontowych, lecz zostały odesłane na tyły. Dwa z nich używane były następnie w walkach w Berlinie w 1919 roku, w składzie oddziałów Freikorpsu tłumiących rewolucję komunistyczną. Jeden samochód zdobyty pod Tarnopolem został przejęty przez armię Austro-Węgier i odesłany do zapasowego magazynu w Wiedniu, gdzie był w 1918 roku.
Przynajmniej jeden Jeffery-Popławko nazwany „Janošík” był używany przez Legion Czechosłowacki podczas wojny domowej w Rosji. Między innymi, wspierał operację 3. Dywizji przeciw komunistycznym partyzantom na Syberii, nad rzeką Maną, na południowy wschód od Krasnojarska w maju-czerwcu 1919.
W Wojsku Polskim używano co najmniej dwóch samochodów pancernych Jeffery, zdobytych na Armii Czerwonej. Pierwszy z nich zdobyty został w stanie częściowo zdemontowanym w Krzemieńcu 8 sierpnia 1919 roku[2,6]. Brak jest informacji odnośnie okoliczności zdobycia drugiego (J. Magnuski przypuszczał, że być może w Zbarażu). Po naprawie w Warszawie, jeden z tych samochodów pod koniec 1919 lub na początku 1920 roku został skierowany na front wojny polsko-radzieckiej i włączony w skład plutonu pancernego „Dziadek”. Otrzymał on nazwę „Wnuk” (w skład tego plutonu wchodził ponadto samochód Garford „Dziadek”). Samochód ten wraz z plutonem uczestniczył w walkach 1920 roku. Między innymi, pluton „Dziadek” wziął udział w udanym zagonie pancerno-motorowym na Żytomierz 25-26 kwietnia 1920. Po zakończeniu wojny, jeszcze w marcu 1921 samochód Jeffery znajdował się w składzie tego plutonu stacjonującego wtedy w Krakowie, lecz brak danych odnośnie jego późniejszych losów. Brak informacji co do drugiego polskiego samochodu Jeffery. Niewątpliwie typ ten został wycofany do połowy lat 20.
| Polskie samochody pancerne Jeffery „Wnuk” i Garford „Dziadek”. Zwraca uwagę wysoka sylwetka samochodu Jeffery, zbliżona do dużego Garforda. Nazwa „Wnuk” jest namalowana na klapie pancernej chłodnicy z przodu pancerzu (jakość zdjęcia nie pozwala na wykluczenie, czy nie było napisów również po bokach – niestety, zdjęcia polskiego samochodu, pochodzące z prasy z epoki, nie występują w lepszej jakości). |
 |
 |
| Jeffery-Popławko od przodu |
Uzbrojenie:
Samochód pancerny Jeffery był uzbrojony w dwa chłodzone wodą ciężkie karabiny maszynowe piechoty 7,62 mm Maxim, zapewne wzoru 1910, na specjalnych podwieszanych podstawach Sokołowa, ze zwykłymi otwartymi przyrządami celowniczymi. Karabiny te mogły być zamontowane w czterech strzelnicach umieszczonych w czterech ścianach kazamaty. Kąt ostrzału w poziomie dla każdej strzelnicy wynosił jedynie około 15°. Karabiny maszynowe, zwłaszcza montowane po bokach, miały spory kąt opuszczenia lufy, dla strzelania do okopów podczas ich przekraczania.
Opancerzenie:
Samochód był całkowicie opancerzony płytami pancernymi grubości 7 mm, ze stali chromowoniklowej, chroniącymi przed pociskami broni strzeleckiej i odłamkami[1,4,5]. Magnuski podaje za przedwojennym opracowaniem Heigla opancerzenie z płyt 16 mm, co nie jest wiarygodne. Według niektórych publikacji, opancerzone miały być także drewnianie tarcze kół[5] – lecz jest to ewidentny błąd, gdyż fotografie wskazują, że samochód pancerny miał takie same koła jak ciężarówka, z charakterystycznymi stalowymi felgami.
Opis techniczny:
 |
| Zmodyfikowany Jeffery-Popławko z wieżą – prawdopodobnie pojazd ulepszonej drugiej serii |
Podwozie – rama prostokątna. Zawieszenie na resorach półeliptycznych, osie sztywne.
Koła obu osi kierowane. Koła pełne, ogumione masywami, o rozmiarach prawdopodobnie 36x6"[3]. Mogły być stosowane poszerzone obręcze kół dla łatwiejszej jazdy w miękkim gruncie, aczkolwiek nie występują w praktyce na zdjęciach samochodów używanych na froncie. Szczególną cechą ciężarówek Jeffery Quad była pionowa kolumna kierownicy.
Napęd – silnik Buda: gaźnikowy, dolnozaworowy, 4-cylindrowy rzędowy, chłodzony wodą, moc: 32 KM (24 kW), pojemność skokowa: 4723 cm³ (288 cid). Wczesne cieżarówki jednakże miały pojemność silnika 3785 ccm cm³ (231 cid). Polskie przedwojenne publikacje L. Żyrkiewicza podawały informacje o dwóch silnikach, do jazdy do przodu i do tyłu, lecz nie jest to wiarygodne
Skrzynia biegów umieszczona pośrodku, wraz ze skrzynią rozdzielczą, miała 4 biegi do przodu i jeden do tyłu. Napędzane były obie osie, za pośrednictwem wałów, mostów napędowych i przekładni pośrednich przy piastach kół, które pozwalały na zmniejszenie prześwitu przez brak mostów napędowych na osiach. Hamulce bębnowe na wszystkie koła.
Nadwozie – z płyt pancernych, przykręcanych do ramy. Z przodu krótki przedział napędowy, z chłodnicą osłonięta podnoszoną klapą pancerną. Za nim przedział załogi w formie kazamaty pancernej, z jedynymi drzwiami po prawej stronie. Kazamata miała cztery strzelnice we wszystkich ścianach, a w ścianie przedniej po lewej było także małe okno obserwacyjne kierowcy, zamykane klapą. Brak było oprócz tego innych okien. W lewej ścianie kierowca miał zasuwaną szczelinę. Przedział silnikowy nie był wewnątrz oddzielony od załogowego (silnik umieszczony był z przodu, na prawo od kierowcy). Z tyłu znajdował się niski przedział transportowy w formie pancernej skrzyni, zamykanej od góry klapą otwieraną na lewą stronę (nie na całą długość). Można było przewozić w nim zapasowe części, zapas paliwa i amunicji, a w razie konieczności, kilku żołnierzy[1,4]. Standardowo samochód miał z tyłu hak holowniczy. Kształt dolnej części nadwozia ułatwiał pokonywanie przeszkód terenowych i branie "pod siebie" oraz przerywanie zasieków. Dodatkowo, samochody były początkowo wyposażone w służącą do tego samego celu ramę z kątowników, mocowaną z przodu (jeszcze przed debiutem bojowym zrezygnowano z jej stosowania). Samochody były wyposażone w jeden reflektor szperacz na dachu.
Załoga składała się według niektórych publikacji z 4–5 ludzi[2]. Jednakże, w radzieckim dokumencie z 1920 roku jest ocena samochodu, że jest mało miejsca dla 6 ludzi załogi, co sugeruje taką liczebność.
Rysunek: Janusz Magnuski (źródło: [2], z usuniętymi drzwiami, które były tylko po prawej stronie)
Rosyjskie samochody pancerne były z reguły malowane jednolicie w różnych odcieniach koloru zielonego (ciemnooliwkowy, ciemnozielony). Później, zwłaszcza w okresie rewolucji i wojny domowej, bywały malowane w kolorze szarym. Brak jest konkretnych informacji co do malowania samochodów pancernych Jeffery.
W carskiej służbie samochody Jeffery najwidoczniej nie nosiły nazw własnych (w przeciwieństwie do zwykłych samochodów pancernych). Późniejsi użytkownicy często nadawali im nazwy, na ogół malowane na nadwoziu.
| Ciężarówka Jeffery Quad | samochód pancerny Jeffery-Popławko | |
|---|---|---|
| Załoga | 1 | 4–6 |
| Masa, kg | 3.555 kg (własna?) | ok. 8.000 kg |
| Długość | ok. 5 m | w przybliżeniu 5,1 – 5,2 m* |
| Szerokość | ok. 1,85m | ok. 2 m |
| Wysokość | ? | ok. 2,14 m (do dachu) |
| Rozstaw osi | 3,1 m | 3,15 m |
| Maks. prędkość | ok. 35 km/h | ok. 35 km/h |
* – dostępne publikacje nie podają dokładnych wymiarów ani masy. Wymiary i masa samochodu pancernego według Magnuskiego[2], z tym że podaje on ewidentnie zbyt małą długość „ok. 452 cm”. Przeliczając z różnych rysunków samochodu pancernego w publikacjach, długość powinna wynosić ok. 5,1–5,2 m, bez haka holowniczego.
Modele samochodu pancernego Jeffery-Popławko. Linki prowadzą do serwisu Scalemates. Dostępne są także modele kartonowe, nie opisane tutaj.
1/72:
1/35:
Źródła:
1. Michaił Bariatyński, Maksim Kołomijec: Bronieawtomobili Russkoj Armii 1906-1917; Moskwa 2000
2. Janusz Magnuski: Samochody pancerne Wojska Polskiego 1918-1939; Warszawa 1993
3. Jan Tarczyński: Pojazdy w Wojsku Polskim - Polish Army vehicles 1918-1939, Pruszków 1995
4. Maksim Kołomijec: Bronia Russkoj Armii - bronieawtomobili i broniepojezda w pierwoj mirowoj wojnie; Moskwa 2008
5. A. Solankin, M. Pawłow, I. Pawłow, I. Żełtow: Otieczestwiennyje bronieawtomobili 1905-1941; Moskwa 2007
6. Krzysztof Margasiński: Samochody pancerne odrodzonej Polski 1918-1920; seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia - wydanie specjalne - tom 2, Warszawa 2014
7. Andrij Charuk: Pancerz hetmana. Samochody pancerne w armii Państwa Ukraińskiego, "Militaria" nr 3(84)/2018
Aktualizacje:
Strona główna – Polska broń pancerna – Artyleria – Steel Panthers – Linki
Mile widziane komentarze, poprawki, uzupełnienia i zdjęcia - piszcie!
Wszystkie zdjęcia i rysunki pozostają własnością ich właścicieli, publikowane są jedynie w celach edukacyjnych.
Prawa do tekstu zastrzeżone - copyright © Michał Derela, 2004-2024.
